Bron:Cobouw
In bijna tien jaar tijd maakten maar liefst 412 mensen in de bouw een eind aan hun leven. Vakbond CNV zet tijdens de net gestarte cao-onderhandelingen suïcidepreventie daarom hoog op de wensenlijst.
Naast loonsverhoging en koopkrachtherstel heeft CNV ook zelfmoordpreventie op de agenda gezet van de donderdag begonnen onderhandelingen voor de nieuwe cao Bouw en Infra. De suïcidecijfers zijn volgens de vakbond zorgwekkend.
Tussen 2013 en 2021 maakten volgens preventieorganisatie ‘113’ maar liefst 412 werknemers in en rond de bouw een einde aan hun leven. Dat is omgerekend 12 mensen per 100.000 werkenden per jaar.
De sector kent daarmee een van de hoogste scores van zelfmoordgevallen. Alleen in de delfstofwinning en de agrarische sector liggen de percentages iets hoger. Maar ook in absolute aantallen scoort de bouw hoog. Volgens 113 zijn de bouwnijverheid, de industrie en de transportsector ‘hoogrisicosectoren’ en zijn ze daarom ‘een belangrijke doelgroep voor preventie’.
Gevoelig onderwerp
Het onderzoek van 113 is weliswaar twee jaar oud, maar nog steeds urgent, zegt CNV-bestuurder Gijs Lokhorst. “Het is een gevoelig en lastig te bespreken onderwerp. We hebben suïcidepreventie niet eerder op de agenda van de onderhandelingen gezet. Eerlijk gezegd kenden we deze aantallen niet, 113 benaderde ons eerst. Ook binnen CNV was er eerst wat terughoudendheid om dit te benoemen.”
De definitie van de bouwsector en wie daaronder vallen is in het onderzoek bijvoorbeeld nog onduidelijk, beaamt Lokhorst. “De ruim 400 zelfmoordgevallen vallen misschien niet allemaal onder onze doelgroep bouw en infra. Maar daar ben ik niet zo in geïnteresseerd. Want al zouden het er minder zijn, dan nog wil ik dat werkgevers risicofactoren op de werkvloer gaan herkennen.”
Preventieaanpak
CNV stelt een gezamenlijke preventie-aanpak voor onder werkgevers. Lokhorst: “Zij kunnen namelijk een belangrijke rol spelen in het herkennen van risicofactoren, zoals schuldenproblematiek.” Samen met vertegenwoordigers van de cao-partijen, Volandis en de organisatie 113 wil CNV een programma ontwikkelen om die risicofactoren te analyseren en bijvoorbeeld trainingen te verzorgen in herkenning en voorlichting.
Bij het overhandigen van dit voorstel op donderdag merkte Lokhorst dat het een beladen onderwerp is voor de werkgevers. Het blijft immers onbekend in hoeverre werk de reden is voor iemand om uit het leven te stappen. “Wij hebben ook niet de illusie dat we zelfdodingen met dit plan kunnen oplossen. Maar ik heb niet geproefd dat de werkgevers er niet over willen praten. Ze zullen het naar mijn idee wel serieus nemen.”
Denk jij aan zelfdoding? Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of chat op 113.nl
Onderzoekers: ‘Zelfdoding lijkt groter taboe in de bouw dan in andere sectoren’
Overgenomen van Cobouw.nl; door: Nouska du Saar
Volgens onderzoekers rust er in de bouw een groot taboe op zelfmoord en het voorkomen daarvan. ‘Fysieke veiligheid is erg belangrijk in de bouw, de mentale veiligheid zou dat ook moeten zijn.’
Sinds enkele weken zetten de zorgwekkende cijfers over het aantal suïcides in de bouw de cao-onderhandelingen op scherp. Maar liefst 412 werknemers in de bouw maakten tussen 2013 en 2021 een einde aan hun leven. Dat is omgerekend 12 mensen per 100.000 werkenden per jaar, een hoger aantal dan in veel andere werksectoren.
De cijfers komen uit een onderzoek van preventieorganisatie 113 van twee jaar geleden. Dat de bouw er slecht vanaf komt, was niet eerder opgepikt. Volgens Renske Gilissen, hoofd van de onderzoeksafdeling van 113 en bijzonder hoogleraar suïcidepreventie (Universiteit Leiden), en programmamanager Vicky Verschoor komt dat vooral door het taboe dat op het onderwerp rust onder bouwers.
Uit jullie onderzoek bleek dat er gemiddeld elk jaar bijna 10 zelfdodingen zijn per 100.000 werkenden. Maar in de bouwnijverheid ligt dat gemiddelde op 12. Alleen in de delfstoffenwinning ligt het aandeel iets hoger. Waarom is het zelfmoordpercentage in de bouwsector zo hoog?
Gilissen: “Op basis van de doodsoorzakenstatistiek van het CBS weten we dat het aandeel suïcides hoger ligt bij mannen van middelbare leeftijd. In de bouw werken veel mensen uit die doelgroep. Verder is het taboe om over zelfmoordneigingen te praten een erg belangrijke factor, en het gevoel van schaamte. Daar zijn geen Nederlandse data over, maar dat zou meer kunnen spelen in deze sector.”
Verschoor: “Wel hebben Zweedse onderzoekers dat recentelijk bevestigd (zie kader, red). Volgens hun onderzoek vinden medewerkers in de bouw het moeilijk om te praten over hun mentale gezondheid en zijn ze bang voor stigmatisering van hun gevoelens en mogelijke zelfmoordgedachtes. Deze cultuur wordt (onbewust) in stand gehouden door hiërarchie en het management – terwijl managers juist voor oplossingen kunnen zorgen.”
Gilissen: “Dus we weten dat het taboe bestaat in de bouw. Ik merk dat in de bouw de fysieke veiligheid van medewerkers erg belangrijk is, maar de mentale veiligheid krijgt veel minder aandacht!”
(Artikel gaat verder onder het kader)
Onderzoek naar motieven suïcide in de bouw
Ook andere landen kennen relatief hoge zelfmoordpercentages in de bouw vergeleken met andere werksectoren – in elk geval de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Australië en Zweden. In een recent onderzoek in Zweden onder bouwplaats- en kantoormedewerkers verklaren wetenschappers de hoge cijfers als volgt:
2. De werkomgeving is mentaal en fysiek veeleisend, door stress en risicovol werk.
3. Het management speelt een hoofdrol in het veroorzaken én voorkomen van mentale problemen, maar schiet tekort in het observeren en reageren op klachten.
4. Er is te weinig sociale ondersteuning en informatie vanuit het werk, zowel voor werknemers in loondienst als voor zelfstandigen.
De grootste risicofactoren voor zelfdoding in de bouwnijverheid zijn volgens een Brits onderzoekbaanonzekerheid, alcohol- of drugsverslaving, gebrek aan hulp en lichamelijke pijn.
Jullie baseren je op gegevens uit het CBS, maar wie vallen onder ‘de bouwsector’ in dit onderzoek? Wie zijn die 412 mensen? Werkten ze op bouwplaatsen, in kantoren, of als eenpitters?
Gilissen: “We rekenen mensen in loondienst, zelfstandig ondernemers én directeuren mee als ‘werkenden’. Niet-werkenden, zoals mensen met een arbeidsongeschiktheids- of werkloosheidsuitkering nemen we niet mee. Het CBS heeft werkgevers en zelfstandigen ingedeeld in twintig werksectoren op basis van bedrijfsindeling-codes (SBI). Alleen al onder ‘bouwnijverheid’ vallen tientallen SBI-codes. Alle werkenden, mits ingeschreven in Nederland, zijn daarin zichtbaar.”
Misschien is het aantal zelfdodingen in de bouw in werkelijkheid nog hoger”
— Renske Gilissen, hoofd onderzoeksafdeling 113
En arbeidsmigranten?
Gilissen: “We hebben alleen cijfers van werkenden die ingeschreven zijn in Nederland. Ik vermoed dat het aandeel zelfmoorden nog hoger zou zijn als we cijfers van arbeidsmigranten konden meetellen. Misschien is het aantal van 412 zelfdodingen in de bouw in werkelijkheid dus nog hoger.”
Jullie onderzoek is al twee jaar oud, maar werd nog niet eerder opgepikt. Het is daarom niet bekend bij veel mensen in de bouw. Hoe kan dat?
Gilissen: “Het taboe was, en is, enorm groot. Maar ik merk dat langzamerhand de wetenschap dat we er wel iets aan kunnen doen, steeds meer wordt omarmd.”
De vakbonden en 113 willen nu dat werkgevers meer hun best gaan doen voor suïcidepreventie. In hoeverre kun je achterhalen of het werk van iemand de reden was om uit het leven te stappen?
Gilissen: “Dat is enorm complex. Het is bijna altijd een opeenstapeling van factoren en vrijwel nooit één reden. Zelfs die opeenstapeling ziet er bij iedere persoon anders uit. Het kunnen voor een deel (ook) werkgerelateerde factoren zijn: bijvoorbeeld pesten op het werk, werkdruk, dreigend ontslag of faillissement.”
Bedrijven zetten zelfmoordpreventie niet op hun agenda”
— Vicky Verschoor, programmamanager 113
Verschoor: “Nog los daarvan: werkende mensen in Nederland verliezen jaarlijks ruim zeshonderd collega’s. Dat zijn collega’s met wie mensen samenwerkten en veel contact hadden. Dat realiseren we ons nog niet! Onze organisatie heeft als doel om dat aantal te beperken. Naast de zorg en de ggz kan óók de werkomgeving een rol spelen in het signaleren of voorkomen van de eerste risico’s. Die verantwoordelijkheid nemen, is voor werkgevers echter nog niet vanzelfsprekend.”
Jullie informeren werkgevers over preventiemaatregelen en de risicofactoren voor het vormen van suïcidale gedachten bij werknemers, zoals werkdruk en ontslag(dreiging). Wat zijn onder bouwers risicofactoren?
Gilissen: “Specifieke signalen opsporen per sector is heel lastig. Het grootste signaal is meestal dat mensen het gevoel hebben dat ze ergens niet bij horen en zich gaan afzonderen.”
Verschoor: “Dankzij het Zweedse onderzoek weten we wel dat de bouw een zwaar fysiek beroep is en dat dat op zichzelf al een hoger risico kan vormen voor het ontwikkelen van psychische problemen. Ook in Nederland speelt baanonzekerheid een rol. Je kunt je voorstellen dat deze gecombineerde factoren elkaar versterken.”
Waarom nu de handen ineen slaan met vakbonden van werknemers om een punt van suïcidepreventie te maken in de onderhandelingen voor de cao Bouw en Infra?
Verschoor: “We hebben al veel bedrijven benaderd om voorlichting hierover te geven. Zij luisteren wel naar ons, maar zetten suïcidepreventie vervolgens niet op hun agenda. We denken dat die kracht wel bij brancheorganisaties en vakbonden ligt. Zij kunnen op grotere schaal en op een passende manier collectieve preventiemaatregelen voorstellen of voorzieningen treffen. Denk aan trainingen om het gesprek hierover met medewerkers aan te gaan. Een voorbeeld van een sector die hierin wel al actief is, is de politie.”
Luisteren bouwbedrijven dan niet?
Verschoor: “Ze komen tot dusver nog niet zelfstandig in beweging. 113 is ook nog niet benaderd door bouwbedrijven. Daarbij geldt dan wel dat de meeste midden- en kleinbedrijven (mkb) geen zelfmoorden hebben meegemaakt – voor hen zijn het dus theoretische gevallen. Maar zij spelen wel een belangrijke rol in suïcidepreventie. Daarom zijn we blij dat hier nu vanuit de cao-onderhandelingen voor het eerst meer aandacht voor is in de bouw. Hopelijk zet dit ook andere sectoren in beweging.”
Denk jij aan zelfdoding? Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of chat op 113.nl
Lees meer: