Welk ongeval komt het meeste voor in de bouwnijverheid? Jan Warning stelt deze vraag geregeld tijdens presentaties en meestal weet het publiek het goede antwoord. Maar hoe vaak zo’n ongeval voorkomt is voor velen een eyeopener. Er is een keur aan mogelijke antwoorden, variërend van aanrijdingen tot vallen, van bekneld raken tot snijwonden.

Meer dan vier op de tien ongevallen in de bouw hebben te maken met vallen van hoogte, met verstappen, struikelen of uitglijden. Valgevaar staat dus met stip bovenaan alle risico’s wat betreft veiligheid in de bouw. Oorzaken zijn natuurlijk dat het werk plaatsvindt op vaak niet geheel stabiele, hellende of oneffen en rommelige ondergrond. De afrastering is niet altijd goed aangegeven. Bovendien zorgen de werkzaamheden er vaak voor dat het lichaam makkelijk uit balans raakt. Aanpak Tegelijkertijd is de aanpak van het risico te overzien. Er moet sprake zijn van een doelmatige randbeveiliging, stabiele ondergrond en de werkzaamheden moeten zo worden uitgevoerd dat uit balans raken onmogelijk is. Bij een goed ingerichte werkplek is dat het automatisch het geval. En daar waar valgevaar aanwezig is dienen maatregelen getroffen te worden. Alleen als het technisch niet mogelijk is om risico’s te vermijden mag men zijn toevlucht zoeken tot persoonlijke beschermingsmiddelen als het dragen van een harnas. Kortom, als we consequent nadenken voor we beginnen kunnen we het gevaar in de kiem smoren.

Een nadere blik op onderzoeksgegevens biedt zicht waarom dat dan toch zo veel ongevallen gebeuren. Vaak wordt gezegd dat ongelukken komen door een te hoge werkdruk, waardoor de aandacht verslapt of snelheid boven veiligheid wordt geplaatst. Dat valt niet zonder meer op te maken uit de cijfers van Arbouw. Werknemers die het afgelopen jaar een ongeval hebben gehad, zeggen zelfs minder onder tijdsdruk te hebben gewerkt. Evenmin hadden ze meer werk te doen dan de werknemers die geen ongeval overkwam.

Een aspect dat door werknemers met een ongeval wel vaak wordt genoemd is dat er in het werk onvoldoende technische en organisatorische maatregelen zijn getroffen door de werkgever. Ook voelen deze werknemers zich in het dagelijkse werk vaker onvoldoende ondersteund door de dagelijkse lei-ding. Van belang is verder dat een kwart van de werknemers die een ongeval heeft gehad geen voorlichting over veilig werken en geen instructie over het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen heeft ontvangen. Ongeveer een op de zes werknemers vindt dat het ongeval had kunnen worden voorkomen als de werkgever de vereiste veiligheidsmaatregelen had getroffen. En een kwart vindt dat het ongeval niet was gebeurd als ze zelf voldoende maatregelen hadden getroffen. Werknemers zien zichzelf kennelijk vaker als factor bij het ontstaan van het ongeval dan de werkgever. Maar misschien nog opvallender is dat naar het oordeel van dus meer dan de helft van de werknemers het ongeval niet voorkomen had kunnen worden. Onbewuste acceptatie van risico’s leidt niet een beter veiligheidsgedrag.

Tegenwoordig wordt met hulp van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gewerkt aan bewustwording van gevaar. Deze bewustwording moet leiden tot het beter voorbereiden van het werk, een alerte beoordeling op de bouwplaats en het aanspreken van collega’s die onverantwoorde risico’s nemen. Gesterkt Door deze bewustwording moeten werknemers zich gesterkt voelen om daar waar voorzieningen ontbreken eisen aan de werkgever te stellen. Ook ongevalsonderzoek is van belang, om goed te beseffen hoe ongevallen voorkomen kunnen worden. In dat kader is het goed dat in Gorinchem de bijeenkomst ‘Veilig op de hoogte’ plaatsvindt.

Bron: Jan Warning/Cobouw (JW schrijft regelmatig een column in Cobouw) Datum: 25 oktober 2011