Op initiatief van het ministerie van SZW heeft er onlangs een bijeenkomst plaatsgevonden over veiligheidscultuur. Deze bijeenkomst diende als aftrap voor een project over veiligheidscultuur. Directe aanleiding voor deze bijeenkomst was een dodelijk ongeval bij het bedrijf Xycarb. Op initiatief en op aandringen van de nabestaanden is dit bedrijf er uiteindelijk toe overgegaan meer tijd en aandacht in te ruimen voor veiligheid. Dat gebeurt onder meer door jaarlijks de productie een dag stil te leggen en deze dag geheel te wijden aan het thema veiligheid in het bedrijf.

Op deze door het ministerie georganiseerde bijeenkomst hebben een aantal bedrijven ‘good practices’ gedeeld.

Daarbij kwamen de volgende gemeenschappelijke elementen naar voren:

• Een goede veiligheidscultuur in het bedrijf kenmerkt zich door een continue onderlinge dialoog over veiligheid. Veiligheid is een onderwerp, waarop men elkaar van hoog tot laag voortdurend kan aanspreken.
• Een open cultuur van vertrouwen is nodig om elkaar op veiligheidsgebied bij de les te houden. Fouten mogen gemaakt worden, maar ze moeten wel bespreekbaar zijn en besproken worden (er moet immers van geleerd worden). Er mag dus geen schroom zijn om onveilige situaties en bijna-ongevallen te melden.
• Er moet draagvlak zijn voor de gezamenlijke veiligheidscultuur. Iedereen, van hoog tot laag,
• van administratie tot productiewerk, moet zich erbij betrokken voelen.
• Er is een belangrijke rol weggelegd voor formele en informele leiders die het goede voorbeeld geven.

Veiligheid moet dus niet iets abstracts zijn, maar heel concreet en tastbaar gemaakt worden. Dat kan bereikt worden door bijvoorbeeld het houden van ‘whiteboard- en toolboxmeetings’, het instellen van verbeterteams of -mentoren, het organiseren van veiligheidsdagen of -momenten en het houden van veiligheids- en observatierondes.

Het houden van gezamenlijke BHV-oefeningen is eveneens een prima moment om samen iets rondom het thema veiligheid te doen. Door binnen het bedrijf voortdurend met elkaar over veiligheid in gesprek te zijn, komen bepaalde misvattingen over veiligheid eerder aan het licht en kan een bepaald hardnekkig onveilig gedrag tijdig en beter gecorrigeerd worden. Door met elkaar in gesprek te gaan wordt er bijgedragen aan het doorbreken van onverschilligheid over bepaalde veiligheidsaspecten.

Iedereen vindt het vanzelfsprekend dat je na een werkdag weer veilig thuiskomt. In bepaalde bedrijfssectoren en beroepen lopen werkenden echter meer kans op een ernstig arbeidsongeval dan bijvoorbeeld mensen die op kantoor werken. Juist in die risicosectoren is het van essentieel belang dat werknemers zich bewust zijn van de veiligheidsrisico’s in hun dagelijkse werk. Uit een analyse van arbeidsongevallen met dodelijke afloop blijkt dat menselijke fouten en gedrag een belangrijke rol spelen; fouten die vaak voorkomen hadden kunnen worden, indien binnen het bedrijf werknemer en management een beter veiligheidsbesef hadden gehad. Zolang binnen de meeste bedrijven het credo ‘we doen het veilig of we doen het niet’ nog geen dagelijkse praktijk is, moet er meer worden ingezet op preventieve maatregelen, zoals het versterken van de veiligheidscultuur binnen bedrijven.

Omdat, na jaren van tamelijke stabiliteit, het aantal arbeidsongevallen, dat de Inspectie onderzoekt, weer stijgt, is meer inzet op preventieve maatregelen noodzakelijk.1

In 2016 stijgt dat aantal (ten opzichte van 2015) met 13% naar 2.450. Ook het aantal ongevallen met een dodelijke afloop stijgt, namelijk van 51 naar 70 slachtoffers. De toename is niet alleen vanuit de groei van de werkzame beroepsbevolking te verklaren. Ook wanneer de cijfers worden gerelateerd aan de omvang van de werkzame beroepsbevolking doet zich nagenoeg dezelfde stijging voor. In sectoren waar het risico op een ongeval al jaren het grootst is (industrie, vervoer, opslag en vooral de bouw), neemt het aantal slachtoffers van gemelde ongevallen per 100.000 werknemers al vanaf 2014 toe.

Economische en maatschappelijke ontwikkelingen zoals de opgaande fase van de conjunctuur, flexibilisering van de arbeidsmarkt en het feit dat mensen langer doorwerken, kunnen invloed hebben op het aantal arbeidsongevallen.

De effecten van een beweging richting hoogconjunctuur manifesteren zich met name in vier grote risicosectoren waar de groei de afgelopen drie jaar fors groter is geweest dan in andere economische sectoren. In de bouwsector uit zich dat in een tekort aan personeel bij een oplopende orderportefeuille. Het is voorstelbaar dat dit leidt tot hogere werkdruk, langere werktijden, inzet van minder gekwalificeerd personeel, en daarmee tot een groter risico op arbeidsongevallen in deze sector.

De toename van het aantal ernstige (dodelijke) ongevallen baart de Inspectie zorgen. Zij blijft daarom investeren in naleving van de arbozorgverplichtingen. Maar er is meer nodig om te voorkomen dat er een trend ontstaat en om ervoor te zorgen dat het aantal ernstige (dodelijke) arbeidsongevallen afneemt. Dit is een gezamenlijke opgave voor meerdere partijen. Het ministerie van SZW en de Inspectie zullen gezamenlijk, ieder vanuit de eigen mogelijkheden, extra stappen moeten zetten om bij te dragen aan betere preventie van arbeidsongevallen binnen bedrijven. Dit moet in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven. Het beste resultaat is immers te verwachten als niet alleen bedrijven deze handschoen oppakken, maar ook de brancheorganisaties hierin participeren. Samen met alle partijen die hierin een rol spelen, moet de veiligheidscultuur binnen bedrijven de komende jaren opnieuw naar een hoger plan worden getild.

De Arbeidsomstandighedenwet gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers voor gezond en veilig werken. Het systeem van arbozorginstrumenten en de handhaving daarop door de Inspectie zijn bedoeld om die verantwoordelijkheid te ondersteunen. Dat dit zin heeft, blijkt uit het feit dat bedrijven die aan alle zeven zorgverplichtingen voldoen, een kans van 93% hebben om binnen hun bedrijf alle veiligheidsrisico’s goed te beheersen.Bij bedrijven die aan geen enkele arbozorgverplichting voldoen is die kans maar 19%. Uit analyse komt ook naar voren dat een goede beheersing van veiligheidsrisico’s binnen bedrijven vooral samen gaat met een toereikende RI&E (risico-inventarisatie en evaluatie) met plan van aanpak en regulier overleg over het veiligheidsbeleid binnen het bedrijf. Slechts 15% van de bedrijven voldoet tegelijkertijd aan deze beide verplichtingen. Dit zijn vooral grote bedrijven.

Om bedrijven te helpen te komen tot een beter veiligheidscultuur heeft  het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Inspectie SZW de volgende brochure uitgegeven “Weer veilig uit je werk”

Samenvatting

Ernstige, soms fatale, arbeidsongevallen nemen sinds 2015 weer toe, na een licht dalende trend in de daaraan voorafgaande jaren. Weliswaar geldt voor Nederland dat het aantal arbeidsongevallen relatief laag is in vergelijking met andere landen in Europa, maar dat neemt niet weg dat ieder ongeval er één te veel is. De Inspectie SZW vraagt zich af of er een verband is tussen de stijging van het aantal ernstige arbeidsongevallen en de groei van het Bruto Binnenlands Product. Mogelijk spelen ook andere ontwikkelingen mee, zoals de toegenomen arbeidsflexibilisering en een steeds meer vergrijzende beroepsbevolking. Deze voor bedrijven min of meer exogene factoren beïnvloeden de veiligheidssituatie binnen bedrijven. Het kennen van de achterliggende oorzaken van arbeidsongevallen is nodig voor een meer effectieve en meer op preventie gerichte aanpak binnen bedrijven, met als doel het aantal arbeidsongevallen verder terug te dringen. Deze brochure gaat nader in op: de ontwikkeling t.a.v. aantal ernstige arbeidsongevallen; scenario's, oorzaken en de praktijk van (dodelijke) ongevallen; arbozorg en veiligheidscultuur binnen bedrijven.

Download brochure 75057.pdf