Bron: Steunpunt RIE  en RendementOnline

Van 20 tot en met 24 juni 2022 vindt de Week van Risico-Inventarisatie en Evaluatie, oftewel RI&E, plaats. Dit is een initiatief van het Steunpunt RI&E in samenwerking met de sociale partners. Het doel van deze week is om de RI&E een week lang extra onder de aandacht te brengen bij werkgevers.

Dit jaar staat het thema bedrijfsblindheid centraal. Veel ondernemers hebben het idee dat ze alle arbeidsrisico’s wel kennen. Maar door het op een rij zetten van alle arbeidsrisico’s en de RI&E vaak up-to-date te houden, komen ze er vaak achter niet alles in beeld te hebben. Dat kan voor onnodig gevaarlijke situaties op de werkvloer leiden. Het hebben van een up-to-date RI&E opent letterlijk de ogen.

Met een goedgekeurde RI&E zorg je ervoor dat je bedrijf en haar werknemers veilig kunnen werken en voorkom je onnodige boetes. Met een risico-inventarisatie ben jij als bedrijf precies op de hoogte van eventuele risico’s die zich voor kunnen doen in je bedrijf. Er wordt een checklist gemaakt zodat iedere werknemer weet wat er van hem of haar verwacht wordt in geval van nood. Naast dat het voor eventuele verzekeringsuitkeringen ook meetelt, straal je met een risico-inventarisatie ook vertrouwen uit. Voor medewerkers geeft het een veilig gevoel wanneer de risico’s van het werkveld in kaart zijn gebracht. De week van de RIE 2022 leent zich perfect als moment om hier eens goed naar te laten kijken.

Meer over

• Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2021
• Radboud krijgt groeifonds-subsidie voor robotlab
• Zonnepaneel wekt ’s nachts elektriciteit op

Werk maken van het plan van aanpak bij de RI&E

Het plan van aanpak dat bij de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) hoort moet maatregelen bevatten om de risico’s die het werk met zich meebrengt weg te nemen. Helaas belandt het plan na het opstellen vaak in een la, naast de RI&E. Een gemiste kans want een goed plan biedt handvatten voor een veilige werkvloer.

Alle werkgevers zijn verplicht om een RI&E te maken. Daarin staan de risico’s die het werk met zich meebrengt. Het plan van aanpak (tool) is een verplicht onderdeel van de RI&E en bevat maatregelen om de risico’s weg te nemen of te beperken. In de meeste organisaties is de preventiemedewerker belast met het opstellen van de RI&E en het maken van het plan van aanpak. Die moet er vervolgens ook op toezien dat werkgever en werknemers aan de slag gaan met de maatregelen uit het plan. Een ondankbare taak, want veel veiligheidsmaatregelen worden als lastig ervaren en onnodig: er gebeurt hier toch nooit iets? De werkvloer betrekken kan helpen om het draagvlak te vergroten.

Het verschil tussen gevaar en risico

Als arboprofessionals aan werknemers moeten uitleggen welke risico’s er spelen bij het werk, is er soms verwarring tussen wanneer iets nu een gevaar vormt en wanneer iets een risico is. Is dat erg? Ja, want het kan zorgen oproepen, terwijl risico’s met de juiste maatregelen beheersbaar zijn.

De werkgever is verantwoordelijk voor gezonde en veilige arbeidsomstandigheden. Hij heeft een wettelijke verplichting om te voorkomen dat werknemers ziek worden van hun werk. Daarom moet de werkgever de risico’s van het werk in kaart brengen en maatregelen nemen om deze risico’s weg te nemen of te beperken, zo staat in artikel 5 van de Arbowet. Dat doet hij door een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) op te stellen en een plan van aanpak te maken. Een belangrijk hulpmiddel om voor het plan van aanpak de risico’s te prioriteren is de formule van Fine and Kinney. Hierbij is het ook van belang om het verschil te kennen tussen gevaar en risico. Dit ook om inzicht te verkrijgen in de beleving die een werknemer kan hebben bij een specifieke  gevaar setting. In de formule van Fine and Kinney wordt rekening gehouden met de gevolgen die een bepaalde gevaar setting heeft. Het is belangrijk dat werknemers goed begrijpen wat dit inhoudt, want zij kunnen door veilig gedrag de risico’s beperken. Van belang is dan ook dat zij moeten weten waar ze op moeten letten.

Laten we beginnen met definities.

Hierbij een korte uitleg aan de hand van Blootstelling aan een gevaarlijke stof over het onderscheid tussen Gevaar en Risico.

Gevaar: Een potentiële bron van gevaar/schade. Een gevarenbeoordeling in de toxicologie richt zich op het definiëren van de soorten schadelijke effecten die kunnen optreden en onder welke omstandigheden (bijv. inslikken, inademen, blootstelling van de huid). Als je bijvoorbeeld leest dat iets je lever kan beschadigen, dan is dat een gevaar. Het betekent NIET dat elke blootstelling, hoe klein ook, schade zal veroorzaken.

Een toxicoloog zou een gevarenprofiel voor een chemische stof opstellen door alle manieren te identificeren waarop het mogelijk schade kan veroorzaken en de hoeveelheid blootstelling (de dosis) die nodig is om dat te doen.

Risico: de waarschijnlijkheid dat een specifiek gevaar schade zal veroorzaken.

Toxicologen gebruiken de volgende wiskundige analogie om over risico te praten:

Risico = Gevaar x Blootstelling

Bron: deminions.com/nl/hazard-vs-risk

Risicobeoordeling is het formele proces van het kwantificeren van risico’s op basis van bekende gevaren en de hoeveelheid blootstelling. Om terug te komen op het voorbeeld van iets dat leverschade kan veroorzaken (het gevaar), komt het risico van leverschade neer op de vraag of u genoeg wordt blootgesteld om die schade te veroorzaken. Een goed voorbeeld hiervan is de pijnstiller acetaminophen. Als u de waarschuwingen op het flesje bekijkt, zult u zien dat er duidelijk staat dat u uw lever kunt beschadigen als u er te veel van neemt. Maar als je de instructies op het etiket volgt, kun je het veilig gebruiken. Daarom zeggen toxicologen “de dosis maakt het vergif”.

Risicobeoordelingen worden meestal gedaan voor specifieke soorten blootstellingsscenario’s (bv. hoe een chemische stof wordt gebruikt en hoe je er in werkelijkheid aan wordt blootgesteld via lucht, water, voedsel, enz.)

Het komt erop neer dat zelfs als iets zeer gevaarlijk is, als je er nooit aan wordt blootgesteld, of niet genoeg van wordt blootgesteld om schade te veroorzaken, je weinig tot geen risico loopt op een nadelig effect op je gezondheid. We kunnen het gevaar (de gevaren) van een chemische stof niet veranderen, maar we kunnen het risico verminderen of elimineren door de blootstelling aan schadelijke niveaus te verminderen.

Risico hangt af van mate van blootstelling

Een gevaar is niet weg te nemen of te beperken, een risico wel, mits met de juiste beheersmaatregelen. Bestrijdingsmiddelen, oplosmiddelen, straling of explosieve stoffen zijn gevaarlijk, ook als ze luchtdicht zijn verpakt, in containers zijn opgeslagen of in producten zijn verwerkt. Ze zijn pas een risico als werknemers eraan blootgesteld worden in hoeveelheden die schadelijk zijn voor de gezondheid . Werknemers kunnen ermee in contact komen via de huid of door gevaarlijke stoffen in te ademen. Zo vormt asbest in een dakplaat een gevaar, maar is pas een risico als de werknemer tijdens het werk asbestvezels inademt. Het risico hangt ook af van het niveau van de blootstelling.

Verstrekken persoonlijke beschermingsmiddelen

Omdat overal gevaren zijn, is het nodig de omstandigheden waarin de gevaren een risico kunnen vormen te beheersen. Dat kan door de kans dat de werknemers worden blootgesteld te verkleinen of de gevolgen van de blootstelling te beperken. Soms is het niet mogelijk om de gevaarlijke situatie zoals een schadelijke stof weg te nemen omdat er geen alternatief is, denk aan het gebruik van röntgenstraling. Dan moet de werkgever ervoor zorgen dat als er blootstelling is, de werknemer hiertegen goed beschermd is. Werkgevers moeten hierbij de arbeidshygiënische strategie toepassen. Dat betekent dat ze maatregelen moeten nemen in een vaste volgorde, te beginnen met maatregelen aan de bron tot het verstrekken van persoonlijke beschermingsmiddelen. De werknemer is verplicht deze te gebruiken.

Ondernemingsraad betrekken bij plan van aanpak

Als preventiemedewerker is het handig om zo vroeg mogelijk de ondernemingsraad (OR) of personeelsvertegenwoordiging (PVT) te betrekken bij het opstellen van de RI&E en het plan van aanpak. Niet alleen hebben zij instemmingsrecht en moeten zij akkoord gaan met de RI&E, ze kunnen ook de achterban raadplegen en informeren over de risico’s op de werkvloer. Preventie is iets waar het hele jaar door aandacht voor moet zijn. Als de preventiemedewerker meerdere keren per jaar aanschuift bij de vergadering om over het plan van aanpak te praten, blijft het onderwerp leven bij de werknemers. Daarnaast is het belangrijk om goed uit te leggen aan werknemers waarom de veiligheidsmaatregelen nodig zijn en wat er kan gebeuren als werknemers deze niet naleven.

Samenwerking preventiemedewerker en leidinggevenden

Het plan van aanpak bevat niet alleen maatregelen om de risico’s weg te nemen of te beperken, er moet ook bij staan op welke termijn maatregelen moeten worden uitgevoerd, welke maatregelen prioriteit hebben en wie ervoor verantwoordelijk is. Het kan dus nodig zijn dat de preventiemedewerker leidinggevenden moet aanspreken als zij zich niet aan deze deadlines houden. De Arbeidsinspectie controleert of de maatregelen in het plan van aanpak op tijd worden opgevolgd. Het is dus meer dan een vrijblijvende afspraak. Om leidinggevenden enthousiast te krijgen en ervoor te zorgen dat ze meewerken, is een positieve benadering belangrijk. De preventiemedewerker kan vragen of het onderwerp in het werkoverleg aan de orde kan komen en aanbieden hierover iets te komen vertellen.

Bijlagen bij dit bericht

Welke rol heeft de preventiemedewerker bij de RI&E?

RI&E opstellen

Arbeidsinspectie en de RI&E

Plan van aanpak RI&E