bron: WWW.NRC.nl
Drugstests VDL Nedcar betrapte zo’n 150 werknemers op drank- en drugsgebruik. Is dat nu echt zo’n groot probleem op de werkvloer?
Met alcohol op achter het stuur van een auto zitten, is nooit een goed idee. Met alcohol op datzelfde stuur in diezelfde auto installeren is zo mogelijk nog een beroerder plan.

Bij autobouwer VDL Nedcar zijn het afgelopen jaar 150 werknemers tijdens controles op alcohol en drugs tegen de lamp gelopen, zo stond drie weken geleden te lezen in het personeelsblad. Het nieuws werd gretig opgepikt door lokale en nationale media – en in een enkel geval opgeblazen alsof de helft van het personeelsbestand (zo’n zevenduizend man) high aan remmen sleutelt.

Opvallend, want de drugstests bij het bedrijf zijn geen nieuw fenomeen. „We begonnen daar drie jaar geleden al mee, op instigatie van medewerkers”, zegt woordvoerder Miel Timmers. „Er werd toen op het terrein in drugs gehandeld. Nadien zijn we blijven controleren voor de veiligheid; er staan hier ruim 1.300 robots in de fabriekshal. Wie onder invloed achter zo’n machine staat, is een gevaar voor zichzelf en de collega’s.”

Het geval van VDL staat niet op zichzelf. Vorig jaar kwam Uniper in opspraak toen bleek dat het energiebedrijf ál het personeel wilde testen, inclusief kantoormedewerkers. De Autoriteit Persoonsgegevens floot Uniper terug.

Onzichtbaar
Dat alcohol op het werk gevaarlijk is, mag duidelijk zijn. Het Trimbos-instituut schat dat zo’n een op de zeven arbeidsongevallen is veroorzaakt door alcoholgebruik vóór en tijdens het werk. Daarnaast is drank ook zeer nadelig voor de productiviteit van bedrijven; een studie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu uit 2016 becijferde dat bedrijven jaarlijks zo’n 1,7 miljard euro mislopen door ziekteverzuim en vooral presenteïsme: wel op je werk verschijnen, maar niet zo productief zijn.

Over de impact van drugs is veel minder bekend, terwijl ook dat gevolgen heeft. „Vaak weten werknemers niet eens dat ze onder invloed naar hun werk gaan”, zegt Harry Rienmeijer van Trafieq, een bureau dat bedrijven helpt bij het drank- en drugsvrij maken van de werkvloer. „Als je thuis wiet rookt, blijft dat zo’n acht tot twaalf uur in het bloed. Ook als je een avondje eerder een paar glazen alcohol hebt gedronken, kan de ochtend erop het promillage nog steeds te hoog zijn.”

Het is niet alleen zo dat werknemers het soms niet door hebben, ook de bazen hebben amper zicht op het middelengebruik van het personeel. „Ik hoor regelmatig van werkgevers dat er ‘bij ons geen verslaafden in het bedrijf zijn’. En dus denken ze dat er niks gebeurt”, zegt Rienmeijer. „Het gaat juist níet om de verslaafden, want die pik je er zo uit. Het gaat om de regelmatige gebruikers, die het bijvoorbeeld in hun vrije tijd doen.”

Exacte data over gebruik op het werk is er daardoor amper, en wat er wel is, is vaak anekdotisch. Rienmeijer onderscheidt twee groepen waar het gebruik hoger ligt. Algemeen geldt dat een bedrijf waar veel jonge mannen werken, zo tussen de 18 en 35 jaar, een hogere kans heeft dat er drugs worden gebruikt. Daarnaast zijn er de 55-plussers. „Het alcoholgebruik ligt daar hoger”, zegt Rienmeijer. „Maar ze gebruiken ook vaker medicijnen die van invloed kunnen zijn op de werkvloer.”

Opvallend: „In de zorg komt drugsgebruik juist veel minder voor, dat is een meer vrouwelijke omgeving.”
De aard van het werk kan ook een verschil maken. Speed is bijvoorbeeld een populair middel bij beroepen waar personeel in ploegendiensten werkt, zoals in de havens, vertelt Rienmeijer. Wie in korte tijd veel fysiek inspannend werk verricht, is eerder geneigd om dat middel te nemen.

„Bij monotoon werk maar ook bij stress krijgen we meer signalen van gebruik”, zegt Ninette van Hasselt van het Expertisecentrum Alcohol bij het Trimbos-instituut. „Maar het blijft allemaal anekdotisch. Drank en drugs op het werk blijven een heel sensitief onderwerp. Wij merken dat werknemers liever geen info hierover naar hun baas doorspelen. Voor een werkgever kan het juist heel belangrijk zijn: zit drugsgebruik in de cultuur van het hoofdkantoor of bij bijvoorbeeld bij het distributiecentrum?”

Ongelukken
Wat de invloed is op de veiligheid, laat zich raden. Verminderd reactievermogen zoals bij alcohol en cannabis en zelfoverschatting in het geval van speed en – wederom – alcohol.

Nu zou dat in de statistieken ook wel zichtbaar moeten zijn. Vreemd genoeg is dat niet het geval. Bedrijven zijn verplicht om bij de Inspectie SZW arbeidsongevallen te melden waarbij iemand in het ziekenhuis is beland, blijvend letsel heeft opgelopen of is overleden. Alleen: hier wordt alleen gekeken naar de werkplek. Rienmeijer: „Na een auto-ongeluk moet je altijd blazen. Waarom bij een arbeidsongeval dan niet?”

Privacywetgeving speelt hier een belangrijke rol. Een werknemer kan namelijk niet verplicht worden tot het ondergaan van een drugstest. Wie bijvoorbeeld wangslijm laat afnemen, geeft medische gegevens af. Een werknemer kan weliswaar instemmen met zo’n test op het werk, de relatie tussen werknemer en werkgever is hiërarchisch, en dus is het maar de vraag of er dan werkelijk sprake is van vrijelijke instemming.

Slimmer is het om de drugstesten voor te zijn, door meer in te zetten op bewustwording, zegt Van Hasselt van Trimbos: „Zorg voor goed beleid. Betrek de ondernemingsraad erbij en train managers, zodat zij kunnen herkennen wat er speelt. En geef voorlichting zodat men het beleid kent en bijvoorbeeld weet waar ze heen kunnen voor anonieme zelfhulp.”

Bij VDL Nedcar zijn de 150 betrapte werknemers in eerste instantie naar huis gestuurd. „Iemand die het voor de eerste keer heeft gedaan, krijgt een gesprek”, zegt Timmers. „Wie het vaker doet, krijgt schorsing of ontslag. Dit is echt niet goed te praten.”

door:Philippus Zandstra