In de Tweede Kamer is al diverse keren kritiek geuit op de wet en minister Asscher heeft al eerder beloofd te bekijken of het systeem moet worden aangepast.
—–
Geen plaats meer voor menselijke foutjes door Fraudewet
"De Fraudewet maakt een crimineel van de brave burger." Mensen die per vergissing of door overmacht een paar dagen te laat informatie doorgeven aan de gemeente, het UWV of de SVB worden veel te hard gestraft. De echte fraudeurs blijken juist ongemoeid te blijven. Daarmee schiet de Fraudewet zijn doel voorbij. Dat blijkt uit gepubliceerd onderzoek van de Nationale ombudsman op donderdag.
Disproportionele boetes
Iemand met een uitkering die niet op tijd veranderingen in zijn situatie meldt, moet het geld dat hij te veel heeft gekregen terugbetalen. Daarbovenop komt nog eens een boete van 100 procent van datzelfde bedrag. "De vraag of mensen opzettelijk niet aan hun verplichtingen voldoen of dat er een andere reden voor is, speelt nauwelijks een rol'', aldus waarnemend ombudsman Frank van Doorn. Hij noemt het boetesysteem disproportioneel. "Zij worden beboet alsof ze fraudeerden. Voor deze mensen zijn deze boetes onbegrijpelijk.''
Pakkans
De ombudsman pleit ervoor dat de boetes worden verlaagd naar maximaal tien procent van het bedrag dat iemand moet terugstorten, als tenminste aannemelijk is dat iemand niet de opzet tot fraude had. Tegelijk helpt de Fraudewet niet tegen mensen die wél echt frauderen met uitkeringen. De pakkans wordt er niet groter door, meent de ombudsman: "De Fraudewet richt zich op het uitdelen van hoge boetes en niet op het vergroten van de opsporingscapaciteit of op slimmere opsporingsmethoden ''.
Lees ook: Opgelicht?! krijgt eerste Anti Fraude Award
Van Doorn bekeek vijfhonderd klachten van burgers die zich onterecht als crimineel behandeld voelen. "Mensen klagen niet over het terugbetalen van geld dat zij te veel hebben gekregen, maar wel over de boete die daarna nog volgt.''
Kritiek vanuit Tweede Kamer
In de Tweede Kamer hebben CDA en D66 al diverse keren kritiek geuit op de fraudewet, die volgens hen mensen straft als ze kleine vergissingen begaan, terwijl de 'echte boeven' vaak vrijuit gaan. Minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken heeft vorige week beloofd te bekijken of het systeem moet worden aangepast.
Overheid: steeds meer een tiran met haast
door Marc Chavannes
6 december 2014 – Bij de overheid werken veel aardige en fatsoenlijke mensen. Zij konden uw buren zijn. Geen wonder, in theorie is de overheid van ons allemaal. Dat blijkt in de praktijk een fictie. De overheid is steeds meer een gemankeerd bedrijf, dat zich gedraagt zich als een haastige tiran. Too big to fail.
Uitkeringsorganisatie UWV bevond zich deze week in het oog van de storm. Alles wat de huidige overheid fout kan doen gaat fout bij het UWV. En het is lang niet allemaal de schuld van dit Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen. Regering en Kamer schrijven steeds hardere regels die uitvoeringsinstanties dwingen tot harteloos gedrag.
De Nationale Ombudsman rapporteerde onlangs over de Fraudewet – een product van het VVD-CDA-PVV-kabinet Rutte I. Alles wat misging zou worden opgelost met een keiharde aanpak. Wat blijkt: het UWV deelt keiharde boetes uit aan mensen die iets onhandigs hebben gedaan, iets niet begrepen en soms zelfs bij fouten in de eigen administratie. Echte fraudeurs worden niet sneller gepakt door de spierballenwet.
Het is de zelfde wantrouwende overheid zonder zelfreflectie die hard doorpakt bij het uitrollen van sociale en medische systemen. Het goede nieuws van staatssecretaris Van Rijn deze week was dat de decentralisatie van de jeugdzorg naar de gemeentes klaar is, op tijd voor 1 januari. Suggestie: de decentralisatie van zorg, werk en inkomen deugt. Hoe kan hij het zeggen?
Het College Bescherming Persoonsgegevens meldde dezelfde dag dat Suwinet niet goed is beveiligd. Dit is het cruciale datanetwerk waarover alle informatie over uitkeringen, alimentatie, boetes, arbeidsverleden en meer persoonlijke gegevens van miljoenen burgers landelijk worden uitgewisseld. Het houdt niet goed bij wie er inloggen, het registreert reacties op misbruik niet. De parkeerdienst kan meekijken.
Alweer het UWV en, bij wijze van steekproef, de gemeente Den Bosch hebben geen idee hoe deze ruggegraat van de sociale gegevensuitwisseling beveiligd zou moeten worden. Het Ierse ministerie van sociale zaken bleek toegang te hebben tot het hele systeem van alle Nederlanders (én de Ieren die in dit land hebben gewerkt).
WOB-verzoeken in andere steden tonen aan dat men op z’n best vage noties heeft over hoe gevoelige persoonsgegevens moeten worden beschermd van burgers die voor langdurige zorg, uitkering, jeugdzorg of schuldhulpverlening afhankelijk zijn van de nieuwe sociale wijkteams. Het CBP kan in vrijwel iedere gemeente vinden wat nu in Den Bosch aan het licht kwam.
Bij gemeentes heeft men de handen vol om de immense verantwoordelijkheden die het Rijk afstoot snel om te zetten in praktische maatregelen. Het gaat om vitale diensten en grote bedragen. Privacybescherming staat op het to do-lijstje. Voor de rijksoverheid is het ondergeschikt maken van de bescherming van persoonsgegevens staand beleid.
Staatssecretaris Dekker vindt het normaal dat scholen testresultaten van leerlingen routinematig naar uitgevers van elektronische leermethoden sturen. De bewindslieden van Veiligheid en Justitie zijn niet van plan zich iets aan te trekken van het Europese Hof dat uitsprak dat Nederland de Europese richtlijn bewaarplicht telecomgegevens veel te ruim heeft opgevat.
Volgende week verschijnt bij SWP een inventarisatie die het Platform Bescherming Burgerrechten heeft gemaakt van alles wat er mis is met Privacy in de Zorg. Auteur Ronald Huissen beschrijft hoe bij het optuigen van het nieuwe zorgstelsel stelselmatig het medisch beroepsgeheim is gesloopt. En daarmee het recht van burgers die patiënt worden hun meest persoonlijke gegevens alleen te delen met wie zij vertrouwen.
Zorgdeclaraties met individuele diagnoses zijn commercieel studiemateriaal van zorgverzekeraars, toegankelijk voor toezichthouders, marktmeesters en wijkteams. Het landelijk uitwisselende elektronisch patiëntendossier werd afgewezen door de Eerste Kamer en toch doorgedrukt. De Senaat kan volgende week de afschaffing van de vrije artsenkeuze tegenhouden. Maar de systeemwals rolt verder.
Bits of Freedom, strijders voor elektronische burgerrechten, heeft voor de jaarlijkse Big Brother Award naast de Belastingdienst ook de ministers Opstelten en Asscher genomineerd. De laatste is nieuwkomer in dit milieu vanwege zijn Syri-plan om door grootschalige gegevenskoppeling fraude met uitkeringen te bestrijden.
Het gaat bij de jacht op slechteriken steeds om een afweging. Om fraudeurs te vangen wordt de overgrote, niet malverserende meerderheid behandeld als verdachte. Daar gaan opeenvolgende kabinetten steeds verder in. VVD en PvdA vinden elkaar in de belendende visies van de sturende overheid en de maakbare samenleving. Daarin is de VVD het liberalisme kwijtgeraakt en de PvdA de sociaal-democratie. Hun overheid is boos, achterdochtig en gefrustreerd.
In dit licht stuurde minister van economische zaken Kamp vorige week zonder enige publiciteit een komische brief aan de Tweede Kamer. ‘Borging publieke belangen’ stond er boven. Ondanks alle bestuurskundige verwijzingen naar ‘kwaliteitsborging’, ‘handelingsrepertoire’ en ‘systeemverantwoordelijkheid’ blijkt uit alles dat het kabinet weinig benul heeft van de rol van de overheid, laat staan van publieke belangen. De overheid heeft geen principieel andere belangen dan het publiek.
Zolang de huidige politiek-bestuurlijke kaste deze stijl van management by insult niet inruilt voor dienend democratisch handelen zullen steeds meer burgers genoeg krijgen van hun overheid. Met de stembus als enig wettelijk wapen. Zo vergaat het de tiran in een democratie.
email: opklaringen@nrc.nl; twitter: @marcchavannes