Bron:VRT.BE : Luc De Roy

Als twee mensen een goed aansluitend chirurgisch mondmasker dragen, of beter nog een FFP2-masker, vermindert het risico op een besmetting met het coronavirus spectaculair in vergelijking met twee mensen die geen masker dragen. Dat blijkt uit een uitgebreid onderzoek van een team van het Max-Planck-Institut für Dynamik und Selbstorganisation in Göttingen. Het team berekende het maximale risico op besmetting in een groot aantal situaties en hield daarbij rekening met factoren die tot nu niet opgenomen waren in soortgelijke studies. 

Eerst het slechte nieuws: drie meter afstand is niet genoeg om beschermd te zijn. Zelfs op die afstand duurt het minder dan vijf minuten voor iemand die niet gevaccineerd is en die in de ademtocht staat van iemand met COVID-19, met een zekerheid van bijna 100 procent besmet raakt. 

Het team uit Göttingen was verbaasd over hoe groot het risico op infectie met het coronavirus wel is. “We hadden niet gedacht dat het op een afstand van verschillende meters zo weinig tijd zou vragen om de besmettelijke dosis op te nemen uit de adem van een virusdrager”, zei Eberhard Bodenschatz, de directeur van het MPI für Dynamik und Selbstorganisation en een van de auteurs van de studie. 

Op die afstand heeft de uitgeademde lucht zich al verspreid in een kegelvorm in de lucht en de besmettelijke deeltjes zijn dus ook al verdund. Bovendien vallen de bijzonder grote en dus virusrijke deeltjes na slechts een korte afstand in de lucht op de grond. 

“In onze studie hebben we vastgesteld dat het risico op besmetting enorm hoog is na slechts enkele minuten, zelfs op een afstand van drie meter, als de besmette personen de hoge virale lading hebben van de deltavariant van het SARS-CoV-2-virus”, zei Bodenschatz. En dergelijke ontmoetingen zijn onvermijdelijk in scholen, restaurants, clubs of zelfs buiten, zeggen de onderzoekers. 

Een goed aansluitend FFP2-masker vermindert het risico tot 1 per duizend

Het goede nieuws is dat chirurgische of FFP2-maskers een zeer goede bescherming bieden, hoe hoog het risico op besmetting ook moge zijn zonder mond-neusmasker. 

De studie van het team bevestigt dat FFP2- of N95-maskers bijzonder effectief zijn in het filteren van besmettelijke deeltjes uit de lucht die men inademt – vooral als ze zo nauw als mogelijk aansluiten op het gezicht. 

Als zowel de besmette als de niet-besmette persoon goed passende FFP2-maskers dragen, bedraagt het maximale risico op besmetting na 20 minuten nauwelijks meer dan 1 per 1.000, zelfs op zeer korte afstanden. Als hun maskers niet goed aansluiten, stijgt de kans op besmetting tot ongeveer 4 procent. 

Als ze allebei goed passende chirurgische maskers dragen, is de maximale kans dat het virus wordt doorgegeven binnen 20 minuten 10 procent. 

De studie bevestigt ook de intuïtieve aanname dat voor een effectieve bescherming tegen besmetting het vooral de besmette persoon is die een masker zou moeten dragen dat zo goed mogelijk filtert en goed aansluit aan het gelaat. 

 Bovenste limiet

De kansen op besmetting die het Max Planck team bepaald heeft, geven in al de verschillende gevallen de bovenste limiet van het risico weer. “In het dagelijks leven is de daadwerkelijke kans op een besmetting zeker 10 tot 100 keer kleiner”, zei Bodenschatz. 

“Dat komt omdat de lucht die langs de randen van een slecht passend masker ontsnapt, verdund is en je dus niet al de ongefilterde uitgeademde lucht krijgt. Maar dat moesten we aannemen, omdat we niet voor elke situatie kunnen meten hoeveel uitgeademde lucht van een persoon met een masker een andere persoon bereikt, en omdat we de risico’s zo conservatief mogelijk wilden inschatten”, zei Bodenschatz. “Als onder deze omstandigheden zelfs het grootste theoretische risico klein is, dan ben je wel erg veilig onder echte omstandigheden.”

Voor de vergelijkbare waarde zonder de bescherming van een masker, blijkt de veiligheidsmarge echter veel kleiner uit te vallen. “Voor zo’n situatie kunnen we de virale dosis die wordt ingeademend door een niet-beschermd iemand immers met minder aannames bepalen”, zei Gholamhossein Bagheri, de leider van een onderzoeksgroep aan het instituut en de hoofdauteur van de nieuwe studie. 

Een video van het Max-Planck-Institut die toont hoe maskers bescherming bieden tegen besmetting met corona:

Met een pop demonstreert het team van het MPI für Dynamik und Selbstorganisation hoe de wolk uitgeademde lucht, en mogelijk ook coronavirussen, zich verspreidt in verschillende scenario’s. Zonder masker verspreiden veel potentieel besmettelijke deeltjes zich in de kamer. Chirurgische maskers verminderen het aantal deeltjes al aanzienlijk, zelfs als ze niet goed passen. Goed aansluitende FFP2- of N95-maskers bieden een bijzonder goede bescherming.

 Masker aanpassen

In hun berekeningen van het risico op besmetting heeft het team rekening gehouden met een aantal factoren die niet eerder opgenomen waren in vergelijkbare studies. Zo onderzochten de wetenschappers bijvoorbeeld hoe het slecht aansluiten van de maskers de bescherming vermindert en hoe dat kan voorkomen worden. 

“De materialen van FFP2- of N95-maskers, en ook van sommige chirurgische maskers, filteren de lucht bijzonder effectief”, zei Bagheri. “Het risico op besmetting wordt dan gedomineerd door de lucht die binnenkomt en ontsnapt langs de randen van het masker.” Dit doet zich voor als de rand van het masker niet dicht bij het gezicht zit. 

In uitgebreide experimenten maten Bagheri, Bodenschatz en hun team de grootte en het aantal van de deeltjes die langs de randen van het masker vloeien als dat niet juist zit. 

“Een masker kan heel goed aangepast worden aan de vorm van het gelaat als je het metalen bandje in een afgeronde ‘W’ plooit voor je het opzet”, zei Bodenschatz. “Dan geraken de besmettelijke aerosoldeeltjes niet meer voorbij het masker en de glazen van je bril dampen ook niet meer aan.”

Het team hield ook rekening met het feit dat druppeltjes die mensen verspreiden als ze ademen of spreken, in de lucht droger worden en daardoor ook lichter. Dat betekent dat ze langer in de lucht blijven, maar ook dat ze een grotere concentratie hebben van het virus dan even grote druppeltjes onmiddellijk nadat ze vrijkomen. Als ze ingeademd worden, nemen de deeltjes opnieuw water op en worden ze opnieuw groter, waardoor ze makkelijker in het ademhalingskanaal neerslaan. 

 “Maskers in scholen zijn een zeer goed idee”

Hoewel de gedetailleerde analyse van de onderzoekers aantoont dat goed aansluitende FFP2-maskers 75 keer beter beschermen dan een goed passend chirurgisch masker, en dat de manier waarop een masker gedragen wordt een enorm verschil maakt, is het zo dat zelfs een chirurgisch masker het risico op besmetting aanzienlijk vermindert in vergelijking met een situatie zonder enige mond-neus-bescherming.

“Dat is waarom het zo belangrijk is dat mensen een masker dragen tijdens de pandemie”, zei Bagheri. “Onze resultaten tonen eens te meer aan dat het dragen van een masker in scholen en in het algemeen een zeer goed idee is”, voegde Bodenschatz eraan toe. 

De studie van Bagheri, Bodenschatz en het team is gepubliceerd in PNAS, de Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van het Max-Planck-Gesellschaft.