Ministeries met een eigen inspectiedienst moeten de onafhankelijkheid ervan garanderen. Dat is het gevolg van een ‘aanwijzing’ van premier Rutte.

Jos Verlaan

Ministeries met een eigen inspectiedienst, zoals het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM), de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), moeten de professionaliteit en onafhankelijkheid van die diensten ten opzichte van de minister garanderen. Dat is het gevolg van een ‘aanwijzing’ van minister-president Rutte aan alle ministers met een inspectiedienst, die sinds januari van kracht is.

Nu kunnen ministeries nog te veel invloed uitoefenen op ‘hun’ inspectiediensten. Zo’n decreet van de minister-president aan de ministers is zeer uitzonderlijk. Rutte heeft daar voor gekozen, omdat wetgeving om onafhankelijkheid van inspectiediensten te garanderen, te veel tijd zou kosten.

Het Staatstoezicht op de Mijnen, de toezichthouder op gas- olie- en zoutwinning, is een van de eerste diensten die gevolg geeft aan dat ‘decreet’ van Rutte. De dienst wordt dit jaar ingrijpend gereorganiseerd. Het aantal inspecteurs wordt uitgebreid, van zestig naar negentig, en het management wordt goeddeels vervangen. De onafhankelijkheid van de inspecteur-generaal van de dienst is inmiddels vastgelegd in de Mijnwet.

Volgens inspecteur-generaal Harry van der Meijden van het Staatstoezicht op de Mijnen moet zijn dienst meer oog hebben voor ‘maatschappelijke veiligheid’ en mogen inspecteurs bij controles „een onsje meer argwaan, gezond wantrouwen tonen”, zegt Van der Meijden in een vraaggesprek met NRC.

Lees ook: Van der Meijden: ‘Een onsje meer argwaan, graag’

Het Staatstoezicht op de Mijnen ligt, net als andere rijksinspectiediensten, al geruime tijd onder vuur. Begin 2015 constateerde de Onderzoeksraad voor de Veiligheid dat de dienst tekortschoot in zijn toezicht op de gaswinning in Nederland én in zijn adviesfunctie: wel of niet de gaskraan dicht als remedie tegen aardbevingen in Groningen, bijvoorbeeld.

Ook andere inspectiediensten, zoals de Inspectie SZW van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NWVA) van het minsterie van Economische Zaken geven gehoor aan het decreet van Rutte. Volgens een woordvoerder van de Inspectie SZW is de aanwijzing „ondersteuning voor al bestaande positionering en werkwijze” en is de onafhankelijkheid van de dienst ten opzichte van het ministerie wettelijk geregeld.

De NVWA gaat de aanwijzing opnemen in een al lopend herstelplan van de dienst. Daarbij gaat het volgens een woordvoerder onder meer om het „transparant maken van keuzes en prioriteiten in het toezicht.” Een woordvoerder van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) zegt dat de dienst nauw betrokken is geweest bij de wording van de aanwijzing en de inhoud ervan omarmt.