Bron: RIVM

Een verkennend onderzoek van het RIVM

De bouwsector staat al jaren in de top drie van sectoren waar relatief de meeste ongevallen gebeuren. Een veel voorkomend fenomeen in de bouw is het werken in ketens: verschillende partijen zijn opeenvolgend of gelijktijdig aan het werk aan één bouwwerk. Dit zorgt voor uitdagingen op het gebied van arbeidsveiligheid. De verantwoordelijkheden voor het veilig en gezond werken in een bouwketen zijn vastgelegd in de bouwprocesbepalingen van het Arbobesluit.

Om een veilige bouwketen te bereiken, is het van belang te onderzoeken hoe de betrokken partijen naar veiligheid in de keten kijken. Daarom heeft het RIVM(Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) een verkennend onderzoek uitgevoerd. Hierin is geïnventariseerd welke problemen er zijn bij het veilig werken in de bouwketen, en wat kansen en successen zijn in de huidige praktijk. Door middel van een aantal focusgroepen en interviews zijn drie verschillende perspectieven in kaart gebracht: die van Arbo-professionals (veiligheidskundigen), de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) en van partijen die allen werkzaam zijn in één (dezelfde) bouwketen.

De uitkomsten van het onderzoek, als ook de perspectieven van de drie betrokken partijen zijn nu hier te lezen.

Drie perspectieven op arbeidsveiligheid in de bouwketen

In de bouwsector vinden veel ernstige arbeidsongevallen plaats. De sector staat al jaren in de top drie van sectoren waar relatief de meeste ongevallen gebeuren. In de bouw wordt vaak in ketens gewerkt: verschillende partijen zijn opeenvolgend of gelijktijdig aan het werk aan één bouwwerk. Dit zorgt voor uitdagingen op het gebied van arbeidsveiligheid.

Bouwprocesbepalingen in het kort

De verantwoordelijkheden voor het veilig en gezond werken in een bouwketen zijn vastgelegd in de bouwprocesbepalingen van het Arbobesluit. In deze bouwprocesbepalingen staan onder andere de volgende punten opgenomen:

De opdrachtgever van het bouwwerk moet in de ontwerpfase:

• Een veiligheids- en gezondheidsplan (V&G-plan) opstellen als er sprake is van een meldingsplichtig bouwwerk of als het werk bijzondere gevaren met zich meebrengt;
• Een coördinator ontwerpfase aanstellen;
• Zich vergewissen dat de betrokken werkgevers en zelfstandigen in staat zijn de verplichtingen voor de arbeidsomstandigheden na te komen (dit wordt de vergewisplicht genoemd).

De uitvoerende partij (meestal de hoofdaannemer) is in de uitvoerende fase verantwoordelijk voor:

• De samenwerking tussen de verschillende partijen;
• De coördinatie van veilig en gezond werken;
• Het aanstellen van een coördinator uitvoeringsfase;
• Het actueel houden van het V&G-plan;
• Het (laten) uitvoeren van de maatregelen uit het V&G-plan;
• Het terugkoppelen van veranderde of bijzondere omstandigheden aan de opdrachtgever.

Het V&G-plan kan gezien worden als een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E(Risico-inventaristie en evaluatie)) van de overkoepelende risico’s op de bouwplaats die iedere werkgever en zelfstandige niet voor zichzelf kan afdekken. Deze risico’s worden ook wel samenlooprisico’s genoemd.

Wil je meer lezen over de bouwprocesbepalingen? Bekijk dan de bouwprocesbepalingen,  nota van toelichting op de wijziging per 1 januari 2017, en de FAQ van de NLA.

Om een veilige bouwketen te bereiken, is het van belang te onderzoeken hoe de betrokken partijen naar veiligheid in de keten kijken. Dit verkennende onderzoek heeft daarom in kaart gebracht welke problemen er zijn bij het veilig werken in de bouwketen, en wat kansen en successen zijn in de huidige praktijk.

Dit is gedaan aan de hand van drie verschillende perspectieven: Arbo-professionals (veiligheidskundigen), de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) en partijen die werkzaam zijn in de bouwketen.

De perspectieven

Arbo-professionals

Twee focusgroepen op locatie met 27 deelnemers, en een vervolg online focusgroep met 11 deelnemers (afkomstig uit de 27 eerdere deelnemers).

Lees meer

Ketenpartijen

Interviews met 9 personen die werken aan één bouwwerk: twee personen van de opdrachtgever, twee personen van de hoofdaannemer en vijf personen van drie onderaannemers.

Lees meer

Nederlandse Arbeidsinspectie

Eén focusgroep, met zes deelnemers afkomstig uit het programma Bouw en infrastructuur en het Inspectiebreed Kenniscentrum.

Lees meer

 Conclusies

Disclaimer: dit onderzoek was verkennend en kwalitatief van aard. De interviews zijn afgenomen op één bouwproject en uitvoerende medewerkers zijn niet meegenomen in het onderzoek. Dit betekent dat de resultaten signalerend en niet generaliseerbaar zijn.

 Arbeidsveiligheid in de bouwketen

Er zijn in ketensamenwerking in de bouw verschillende initiatieven waarmee men het samen veilig werken aan een bouwwerk probeert te bevorderen. Communicatie is van groot belang. Daarmee kan het gaan over de communicatie:

• Tussen ketenpartijen als zij samenwerken op een bouwlocatie;
• Tussen en binnen ketenpartijen over (on)veiligheid op een bouwproject;
• Met de NLA;
• Vanuit beleid over de (wijziging van de) bouwprocesbepalingen: er is behoefte aan uitleg over de wetgeving en hoe hieraan te voldoen.

Er zijn veel knelpunten bij het samen veilig werken in de bouwketen genoemd, zoals tijdsdruk en de lengte van de keten. 

V&G-plan

• Het belang van het V&G-plan wordt gezien, en toch wordt het vooral omschreven als een administratieve verplichting (‘papieren tijger’);
• De vertaalslag naar de praktijk wordt gemist;
• Dat het in het plan over de samenlooprisico’s moet gaan, lijkt niet voldoende duidelijk;
• De praktijk lijk niet voldoende op de hoogte van wat er in de wet bedoeld wordt met het V&G-plan, wat er in moet staan, wat rechten en plichten zijn en dat het plan dynamisch moet zijn.

Vergewisplicht 

• De praktijk lijkt niet voldoende op de hoogte te zijn van wat de vergewisplicht inhoudt en hoe ver deze strekt (wanneer je eraan voldoet als opdrachtgever).