Jan Warning
Column Arbouw: Besef dat elk ongeval voorkomen kan worden
Den Haag – Het ongeval was denk ik niet te voorkomen, zegt mijn gesprekspartner. In een volle zaal met 150 preventiemedewerkers uit de bouwnijverheid vertelt hij mij over de oorzaak van een ongeval in zijn bedrijf. Een medewerker die in een sleuf werkte, is ernstig gewond geraakt door een buis. Maar omdat die sleuven nu eenmaal vrij smal zijn, is een ongeval nooit helemaal te voorkomen.
De mening dat ongevallen nooit helemaal zijn te vermijden, leeft breed in de bedrijfstak. De meerderheid van de slachtoffers van een ongeval met verzuim meent dat dit ongeval niet door henzelf of door de werkgever voorkomen had kunnen worden, zo blijkt uit de Monitor Arbeidsongevallen van Arbouw.
Deze mening sluit aan bij een opvatting die de laatste tijd vaker wordt verkondigd door opiniemakers. We leven te veel in een risicosamenleving, zo wordt gezegd. We zijn te veel gefocust op het voorkomen van risicos. Absolute veiligheid bestaat niet. En maatregelen om de veiligheid te vergroten hebben ook ongewenste effecten. Voorbeelden worden gegeven van doorgeschoten veiligheidsmaatregelen. Na de ramp met de monstertruck in Haaksbergen durven gemeentes geen evenementen in de openlucht meer te laten organiseren, want de EHBO-tent kan niet op de vereiste temperatuur worden gehouden. Door elk risico dicht te timmeren, kunnen we als samenleving niet meer functioneren, zo wordt gezegd.
Deze critici hebben zeker op n punt gelijk. Er moet goed gekeken worden of maatregelen om de veiligheid te vergroten wel het gewenste effect sorteren. Zoals in de geneeskunde het medicijn ernstiger kan zijn dan de kwaal, kan dat ook gelden voor veiligheidsmaatregelen. Maar dat wil niet zeggen dat de medische wetenschap moet stoppen met het ontwikkelen van nieuwe medicijnen. Of dat bouwers op moeten houden met zoeken naar steeds effectievere veiligheidsmaatregelen.
Verkeersregelaar
Het streven naar een hoger veiligheidsniveau kan leiden tot lastige afwegingen. Op dit moment is er bijvoorbeeld een discussie gaande tussen de bedrijfstak en de Inspectie SZW (de vroegere Arbeidsinspectie) over de verkeersregelaar. Niet alleen staat de verkeersregelaar de hele werkdag op een zeer ongezonde plek dieselemissies in te ademen. De verkeersregelaar staat ook nog eens op de meest gevaarlijke plekken en heeft vaak te maken met agressie van weggebruikers. Daarom stelt de Inspectie voor om de verkeersregelaar altijd te vervangen door elektronische verkeersmaatregelen. In deze discussie moet een goede beoordeling plaatsvinden tussen de aanwezige risicos, met enerzijds de kosten en effecten van de voorgestelde maatregelen afgewogen tegen de alternatieve maatregelen.
Dit tekent ook het belang van gedegen ongevalsonderzoek. Alleen door precies na te gaan hoe een ongeval is ontstaan, kunnen we voorstellen ontwikkelen hoe die te voorkomen. In het geval van het ongeluk met de buizenlegger kan de oorzaak mogelijk ook liggen in onvoldoende voorlichting en instructie, bepaalde omstandigheden waardoor het zicht van het slachtoffer werd belemmerd of onvoldoende personeel, waardoor er geen waarschuwing kon worden gegeven. Met andere woorden: er kunnen ook andere maatregelen worden getroffen dan het verbreden van de sleuf.
Goed ongevalsonderzoek en vervolgens adequate maatregelen voorstellen leiden tot een hoger veiligheidsniveau. Maar dit is geen garantie voor een ongevalsvrije bouwplaats. De critici van de risicosamenleving hebben ook gelijk met de stelling dat absolute veiligheid niet bestaat. Door de ontwikkeling van nieuwe technieken zullen er immers nieuwe risicos ontstaan. Het enige antwoord daarop is het opnieuw starten van de cyclus van ongevalsonderzoek, maatregelen bedenken, tegen elkaar afwegen en daarna toepassen.
Het begin is echter het besef dat elk ongeval voorkomen had kunnen worden. Spreekwoorden als waar gehakt wordt, vallen spaanders moeten we misschien maar uit het woordenboek schrappen.
Jan Warning, directeur Arbouw
Publicatie datum: 15-09-2015 15:31