Bron: advocaten-amsterdam.nl
Europa kent een grote maakindustrie, waarvan de productie van machines een substantieel deel uitmaakt. Het betreft dan zowel relatief kleine machines geschikt voor consumenten, als grote industriële machines of zelfs een samenstel van machines. De Europese Unie heeft dan ook al sinds 1989 een Machinerichtlijn die door gemeenschappelijke regels voor te schrijven ervoor zorgt dat binnen de interne markt min of meer vrij kan worden gehandeld in machines.
De huidige Machinerichtlijn (in Nederland geïmplementeerd in het Warenwetbesluit machines en de Warenwetregeling machines) bevat allerlei voorschriften. Deze moeten door heel Europa geïmplementeerd worden door alle lidstaten en gaan over machineveiligheid, over CE-markering en wie verantwoordelijk is voor een product dat op de markt komt.
Is sprake van een machine, een niet-voltooide machine of een samenstel van machines?
De Machinerichtlijn bestrijkt allerlei producten. De definitie van machines is niet eenvoudig. Zelfs de Machinerichtlijn heeft 184 woorden nodig om dit begrip uit te leggen en bevat daarnaast nog allerlei uitsluitingen, zoals voor bepaalde veiligheidscomponenten en voor bepaalde elektr(on)ische apparaten die vallen onder de Laagspanningsrichtlijn, waaronder bepaalde huishoudelijke apparaten en IT-apparatuur.
Toch is deze definitie van cruciaal belang. Hiervan hangt onder meer af of een CE-markering voor machines nodig is, of technische documentatie opgesteld moet worden voor machines en of de machineveiligheidsvoorschriften nageleefd moeten worden.
Daar komt bij dat ook het onderscheid tussen een samenstel van machines en machines gemaakt kan worden. Dit is een praktisch onderscheid, omdat lang niet altijd duidelijk is of iets een samenstel van machines is, en daarmee zelfstandig onderwerp van gesprek is geworden, of dat het één (of meerdere) losse machine(s) betreft.
Welke machineveiligheidsvoorschriften moeten nageleefd worden?
De Machinerichtlijn bevat allerlei essentiële veiligheids- en gezondheidseisen voor het ontwerp en de bouw van machines. Ingevolge artikel 5 Machinerichtlijn dient – samengevat – de fabrikant ervoor zorg te dragen dat de machine in overeenstemming is met de toepasselijke vermelde essentiële gezondheids- en veiligheidseisen.
De bijlage waarnaar in de Machinerichtlijn wordt verwezen is echter tientallen pagina’s lang en bovendien is niet altijd even duidelijk precies welke voorschriften hebben te gelden voor welke machine.
Daarnaast kunnen fabrikanten ervoor kiezen om een geharmoniseerde norm te volgen. Er is geen verplichting om een dergelijke norm te volgen, maar daarmee ontstaat wel een vermoeden van overeenstemming met de door de betreffende geharmoniseerde norm bestreken wettelijke vereisten.
In de praktijk vormt het al dan wel of niet voldoen aan machineveiligheidsvoorschriften vaak het startpunt van rechtszaken, omdat een ingebrekestelling verstuurd wordt wegens schade als gevolg van een gebrekkige machine.
Hoe werken CE-markering en notified bodies?
Machines moeten een CE-markering dragen. Een CE-markering is een verklaring van compliance met Europese regelgeving (CE staat immers voor: ‘Conformité Européenne’) die de fabrikant van een machine op de machine moet plaatsen. Op die manier wordt de fabrikant het eerste aanspreekpunt wanneer schade ontstaat als gevolg van het gebruik (‘overeenkomstig hun bestemming of in redelijkerwijze voorzienbare omstandigheden’) van de machine en/of wanneer de machine niet blijkt te voldoen.
Als vaststaat dat iets een machine is en een CE-markering voor machines nodig heeft, speelt de vraag of de fabrikant zelfstandig mag beslissen deze CE-markering aan te brengen of dat hij daarvoor eerst naar een notified body moet gaan. Dit is immers niet altijd het geval.
Notified bodies kunnen een typekeuring en een kwaliteitsbeoordelingssysteemkeuring afgeven en daarmee de fabrikant toestaan om een bepaald machinetype of zelfs verschillende machinetypes uit een bepaald productiesysteem met CE-markering op de markt te brengen.
Regels over technische documentatie en EG-verklaring van overeenstemming
Voordat een machine in de handel mag worden gebracht moet de fabrikant een technisch dossier beschikbaar hebben en de EG-verklaring van overeenstemming opgesteld hebben.
Aan dat technische dossier en aan die EG-verklaring van overeenstemming zijn voorschriften verbonden. De vraag die vaak speelt, naast ‘wie is de fabrikant die deze verplichtingen heeft’, is ook: voldoen mijn technische dossier en mijn EG-verklaring van overeenstemming wel aan de voorschriften?
Wie is verantwoordelijk voor het product; wie is de fabrikant?
In het voorgaande zijn verschillende verplichtingen besproken die gelden voor de fabrikant van de machine. De vraag wie als fabrikant aangemerkt moet worden is echter lang niet altijd even makkelijk te beantwoorden.
Wie wordt bijvoorbeeld aangemerkt als fabrikant van een samenstel van machines als meerdere partijen een deel leveren van een productielijn? Ook wanneer geen sprake is van een productielijn, maar waar meerdere losse producten worden gebruikt om samen één constellatie te bouwen, kan het onduidelijk zijn wie als fabrikant moet worden aangemerkt.
Hierbij speelt ook de vraag welke verantwoordelijkheden de fabrikanten van machines hebben nadat hun machine door een ander is gebruikt voor een samenstel van machines. Hoe werken de verplichtingen in dat geval?
Procedures over aansprakelijkheid voor schade, regulatory compliance en handhaving regelgeving
Veel procedures die gaan over de Machinerichtlijn zijn civiele aansprakelijkheidsprocedures of bestuursrechtelijke handhavingsprocedures. Cruciaal om u goed bij te staan in al deze procedures is uitgebreide kennis van zowel het civiele aansprakelijkheidsrecht als van de bestuursrechtelijke voorschriften, maar ook een goede technische kennis en een netwerk van technici voor opinies van deskundigen.