13 januari 2014
Perverse financiële prikkels en een onoverzichtelijke keten van aannemers en onderaannemers. Het zijn twee oorzaken voor een groeiend aantal ongevallen. Wat valt daaraan te doen?
Het eerste dodelijke arbeidsongeval van 2014 heeft helaas al plaatsgevonden. “De eigenaar van een loods constateert dat het dak lekt”, vertelt Jos Schouten van Aboma. “Hij belt een aannemer om het probleem te verhelpen, en die neemt weer contact op met een dakdekker. 3 partijen dus, en geen van die 3 vraagt zich af of dat dak wel veilig is. Op het moment dat die dakdekker erop staat, struikelt hij en zakt door de lichtstraat, 8 meter naar beneden.”

Het incident past in een trend, blijkt uit cijfers van SZW. “De laatste jaren heeft de bouwnijverheid veel gedaan om het aantal ongevallen terug te dringen”, zegt Schouten. “En dat wierp zijn vruchten af: in 2011 wisten ze het aantal dodelijke slachtoffers te beperken tot 9. Maar in 2012 waren het er opeens 28, en vorig jaar 21. We zien 2 jaar achter elkaar dus flinke uitschieters naar boven. Dat is waarschijnlijk geen toeval.”

Aansprakelijkheid
“Het ongeval met de dakdekker toont volgens Schouten een mogelijke oorzaak. “Wie had moeten controleren of dat dak veilig was? De opdrachtgever, de aannemer, of de dakdekker zelf? Vaak zijn dat lastige juridische vragen. Daarom gaan er stemmen op om de verantwoordelijkheid óf te leggen bij de hoofdaannemer óf bij de zelfstandige die de klus uiteindelijk gaat uitvoeren. Dat schept tenminste duidelijkheid.”

Maar dan treedt er volgens Schouten een tweede probleem aan de oppervlakte. ” Wat als die aannemer of zelfstandige dakdekker een offerte stuurt van € 5000, omdat hij vóór hij aan het werk gaat eerst veiligheidsmaatregelen wil nemen? En wat als de concurrent dat doet voor € 500, omdat hij die hele veiligheid maar onzin vindt? Als de opdrachtgever niet verantwoordelijk is voor veiligheid, bouw je een perverse prikkel in: je stimuleert aannemers of onderaannemers om het veiligheidsrisico zelf te nemen. En dat terwijl die aannemers en onderaannemers sowieso al onder druk staan. Want de opdrachtgever heeft allerlei boeteclausules ingebouwd voor het geval de productie vertraging oploopt.”

Certificering
Hoe kan dit probleem worden opgelost? Schouten constateert dat veel bedrijven hun heil zoeken in certificering. “Je hebt alles bij elkaar zo’n 15 soorten: VCA, ISO, OHSAS, noem maar op. Ja, ik denk dat die helpen om de veiligheid te vergroten: – maar vooral bij bedrijven met weinig kennis. In grote ondernemingen zie je minder resultaten. Die willen zo’n VCA of OHSAS alleen omdat de klant die eist: zonder zo’n certificering krijgen die bedrijven de opdracht niet.”

Enquête
Om die reden ontwikkelde Aboma een enquête. “We willen van bouwbedrijven in kaart brengen hoe de medewerkers de veiligheid ervaren. Daarnaast krijgen bedrijven toegang tot een landelijke database, waarmee ze hun eigen uitkomsten kunnen vergelijken met het nationale gemiddelde.”

Maar ook zonder zo’n vergelijking kan de werkgever conclusies trekken. “Stel dat een groot deel van je personeel aangeeft dat het geen vertrouwen heeft in veiligheidssystemen. Dan moet je je als werkgever serieus afvragen hoe dat komt. Zouden die medewerkers bijvoorbeeld doorhebben dat je zo’n VCA-certificering alleen maar nastreeft om meer opdrachten binnen te halen? Dan kun je het best een keuze maken: óf die hele certificering achterwege laten, óf zorgen voor echt veiligheidsbewustzijn. Want certificering brengt je alleen ergens als je erin gelooft, en je werkelijk dingen wilt veranderen.”