Onlangs las ik op www.ad.nl het artikel: Buurt strijdt voor behoud kinderkopjes in historische laan: ‘Maar ze zijn te zwaar voor stratenmakers’.

Het artikel gaat over aanwonenden van de Julianalaan in Delft die zich zorgen maken over de uitstraling van de wijk omdat de gemeente de middenberm opnieuw wil bestraten en waarbij de oorspronkelijke kinderkopjes zouden verdwijnen.

Ondanks eerdere toezegging van de gemeente was besloten om de natuurstenen keien, ook wel kinderkopje of kassei genoemd, niet te hergebruiken. Als motivering hiervoor werd aangevoerd dat de Arbeidsinspectie geen toestemming geeft om de stenen handmatig te plaatsen en dat door de ongelijkmatige vorm van de stenen er machine beschikbaar was die de steen kan leggen.

Wat klopt is dat de regelgeving in principe niet toestaat dat er met de hand stenen gelegd worden. Waar de gemeente geen rekening mee gehouden heeft, is dat de techniek tegenwoordig zover is gevorderd dat in principe elke steen machinaal of mechanisch gelegd kan worden. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat volgens een geïnterviewd Bestratingsbedrijf, het machinaal leggen van Grasbetontegels vele malen sneller gaat dan het leggen van historisch bestratingsmateriaal zoals kasseien.

Het argument dat er hiervoor geen machines beschikbaar zijn, zodat men kan voldoen aan wet en regelgeving, gaat niet op. Dit blijkt ook uit de casus Munnikenweg te Alkmaar.

Uiteindelijk is het aan de betreffende gemeente, bij het inzetten van schaarse middelen zoals geld, een verantwoorde afweging te maken waarbij rekening gehouden wordt met de wensen van burgers, het cultuurhistorisch aspect en doelmatig onderhoud, om hierin een keuze te maken. Hierbij kan men van een gemeente niet anders verwachtten dan dat zij als opdrachtgever ven een bouwwerk zich houdt aan de bepalingen van de Arbeidsomstandighedenwet.

Aanpak Munnikenweg

Hoewel er geen standaard oplossingen beschikbaar zijn, en men toch wil voldoen aan geldende wet en regelgeving, kiest de opdrachtgever, in dit geval de gemeente Alkmaar, voor innovatie waarbij aan aannemers gevraagd wordt om mee te willen denken aan een oplossing.

De Munnikenweg in Alkmaar is een van de oudste wegen van Noord-Holland, aangelegd in de 13e eeuw. Aan het eind van de 19e eeuw is de weg verlegd en voorzien van kasseien. Sinds 2018 heeft deze de monumentenstatus, als enige in Nederland.

Het riool wordt op diverse locaties aan de Munnikenweg vervangen of aangepast. Ook worden rioolaansluitingen bij woningen vervangen tot aan de erfgrens. De gebakken klinkers en kinderkopjes worden over de gehele lengte tussen Munnikenweg 8 en 73 opnieuw bestraat. Door de monumentenstatus moet de huidige uitstraling van de weg onveranderd blijven.

Machinaal/mechanisch is volgens de laatste technische en wetenschappelijke ontwikkelingen, de eerste keuze. Handmatig bestraten is slechts bij grote uitzondering en onder zeer strikte voorwaarden toegestaan.

Vijf aannemers werden uitgenodigd om de haalbaarheid van machinaal bestraten te bespreken. Drie daarvan schreven in op de aanbesteding met een beoordeling op beste prijs/kwaliteitverhouding voor het machinaal bestraten. Uitdaging is de ongelijkmatigheid van de keien die voor machines moeilijk te vatten is. Gebr. Beentjes kreeg de opdracht en ontwikkelde in drie maanden een prototype. Kern van de innovatie is de zuignaparmbalk om in een keer acht kasseien van de pallateerwagen te tillen en op de juiste plek in de weg te leggen. De uitvoering is januari 2022 gestart en verloopt goed.

Het blijkt dat in 3 maanden tijd een prototype kon worden ontwikkeld waarmee de klus zoveel mogelijk machinaal geklaard kon worden. Daar waar het absoluut niet mogelijk was werd het werk zo aangepast en werd gebruik gemaakt van hulpmiddelen om de fysieke belasting zoveel mogelijk te minimaliseren.

De meerwaarde van een innovatief traject.

Innoveren betekent koers houden om de innovatie door te zetten. De gesprekken met de markt werden voor het project Munnikenweg als heel waardevol ervaren. Ook het mondeling toelichten van de plannen van aanpak zou veel toegevoegde waarde kunnen hebben voor volgende projecten. Belangrijk is dat de innovatie ook voor kasseiprojecten in andere gemeentes wordt ingezet.

Wetgeving was de aanleiding voor deze innovatie. De Arbowet stelt namelijk dat arbeid met minimale belasting moet worden uitgevoerd waarbij het probleem zoveel mogelijk bij de bron aangepakt moet worden.

De wetgever schrijft dan ook voor dat, onafhankelijk van het gewicht, mechanisch en/of met hulpmiddelen aanbrengen standaard de eerste afweging is om fysieke belasting bij het straten te voorkomen of te beperken. Een opdrachtgever dient zich er dan ook van te vergewissen dat het ontwerp zodanig is dat uitvoerende partijen zich hieraan kunnen houden en dat betrokken werkgevers en zelfstandigen in staat zijn deze verplichting in de uitvoeringsfase na te komen. Dit betekent dat de opdrachtgever rekening moet houden met de laatste technische en wetenschappelijke ontwikkelingen. Als de opdrachtgever hier niet aan voldoet, kan de uitvoerende partij niet voldoen aan de wettelijke verplichtingen. Een belangrijke taak hierbij heeft de coördinator ontwerpfase.