Bron:Cobouw
Twintig dodelijke ongevallen per jaar? Zo’n hoog aantal zal de bouwsector niet meer halen, verwacht Werner van Eck. De bouw heeft volgens de veiligheidsdirecteur van Heijmans de afgelopen jaren stappen gezet om de veiligheid te verbeteren. “Maar ik heb geen garantie dat we morgen een Bouwspraak, Veiligheid in Aanbestedingen, de Generieke Poortinstructie, het programma ‘Veiligheid in de bouw’: het zijn slechts enkele van de initiatieven die de afgelopen jaren werden gelanceerd om de veiligheid in de bouw te verbeteren.
Ook de jaarlijkse Bewust Veilig-dag die deze woensdag weer wordt georganiseerd, moet daaraan bijdragen. Op deze dag is er extra aandacht voor veiligheid in de bouw, zodat het onderwerp bij bedrijven hoog op de agenda blijft staan, vertelt Christel Peppelenbos, beleidsadviseur veiligheid bij Bouwend Nederland. De branchevereniging is een van de organisatoren van het Bewust Veilig-initiatief. “Natuurlijk moet je elke dag aandacht besteden aan veiligheid, maar één dag per jaar doen we dit gezamenlijk met de sector. En dat geeft positieve energie.”
Verschillende tools worden vandaag beschikbaar gesteld aan bedrijven, zoals een nieuw onderdeel van het veiligheidsprogramma Guus en Hein. Bedrijven kunnen daarmee in laagdrempelige chatgesprekken zien welke excuses er gebruikt worden om niet veilig te werken. En ook hoe het wél zou moeten. “De Bewust Veilig-dag geeft inspiratie”, zegt Peppelenbos. “Je kunt ontzettend veel ideeën opdoen.” Ook kleinere bedrijven krijgen volop praktische handvatten aangereikt om met het onderwerp aan de slag te gaan.
Missie nul doden
Er wordt dus hard gewerkt aan de veiligheid in de bouw. De sector streeft naar nul dodelijke ongevallen per jaar. Maar werpen al die initiatieven van de afgelopen jaren hun vruchten af? Vorige week bleek dat het nog lang niet altijd en overal goed gaat. De Nederlandse Arbeidsinspectie voerde een grootschalige controle uit op 200 bouwplaatsen. Inspecteurs stelden op 140 locaties een veiligheidsovertreding vast. Bij zo’n 70 bouwplaatsen werd het werk zelfs stilgelegd.
Ook is het de sector nog niet gelukt het aantal dodelijke ongevallen naar nul te brengen. De organisatie Governance Code Veiligheid in de Bouw (GCVB) maakte al een eerste inventarisatie van het aantal dodelijke ongevallen in 2022. Deze is gebaseerd op monitoring van bekende gevallen in de media. De inventarisatie wordt vervolgens voorgelegd aan de bouwbedrijven die zijn aangesloten bij de GCVB. De GCVB telde via die methode vorig jaar vijf dodelijke ongevallen, in 2021 waren dat er zes en in 2020 ging het om 13 dodelijke ongevallen.
Binnenkort komt de Nederlandse Arbeidsinspectie met eigen cijfers, die op een andere manier worden bijgehouden. Arbeidsongevallen moeten bij de inspectiedienst worden gemeld wanneer er sprake is van ziekenhuisopname, blijvend letsel of een dodelijke afloop.
https://7804fa43deb0f111ab42178c6598df95.safeframe.googlesyndication.com/safeframe/1-0-40/html/container.html Stappen gezet
Werner van Eck, veiligheidsdirecteur bij Heijmans en actief in verschillende werkgroepen van de GCVB, is betrokken bij de inventarisaties van dodelijke ongelukken. Elk ongeval is er een te veel, zegt Van Eck. En ook Heijmans ontkwam er vorig jaar niet aan: een van de dodelijke ongevallen gebeurde bij een project van het bouwbedrijf.
Puur statistisch gezien is het aantal dodelijke ongevallen een ingewikkelde graadmeter om te bepalen of de bouw veiliger is geworden. Een duidelijke trend is lastig te zien. “Ik heb er wel vertrouwen in dat we niet teruggaan naar twintig dodelijke ongevallen per jaar”, zegt Van Eck. “Maar ik heb geen garantie dat we morgen een ongeval voorkomen.”
Van Eck verwijst naar een ernstig ongeval dit jaar bij Heijmans, tijdens werkzaamheden aan de N206. Dat had ook fataal kunnen aflopen, zegt Van Eck. “Er zijn genoeg incidenten waarbij de potentie tot een dodelijk ongeval enorm groot was.”
Er zijn genoeg incidenten waarbij de potentie tot een dodelijk ongeval enorm groot was
Dit jaar zijn er al drie dodelijke ongevallen gebeurd. Het kan en mag niet de enige graadmeter zijn om te bepalen of een sector veiliger is geworden, vindt Van Eck. “Maar je kunt ook niet ontkennen dat de bouw stappen heeft gezet de afgelopen jaren.”
Collectieve norm
Zo merkt de veiligheidsdirecteur dat er eerder ‘nee’ wordt gezegd tegen opdrachtgevers. Ook worden dilemma’s eerder besproken. “Nog niet zo lang geleden hebben we nog nee gezegd tegen een groot project, omdat we het niet veilig konden doen. Dat hadden we een aantal jaar terug niet kunnen bedenken.”
Van Eck is ervan overtuigd dat andere grote bouwers er ook zo in staan. De collectieve norm is aan het verschuiven. “Het gaat dan met name om de voorlopers, de grote bedrijven die al langer verenigd zijn. De uitdaging is om de keten mee te nemen.”
https://7804fa43deb0f111ab42178c6598df95.safeframe.googlesyndication.com/safeframe/1-0-40/html/container.html De Nederlandse Arbeidsinspectie ziet ook dat de veiligheidscultuur bij de grote bouwbedrijven de afgelopen jaren is verbeterd, zo zei woordvoerder Paul van der Burg vorige week tegen Cobouw. “Nu moet de slag worden gemaakt naar kleinere bouwplaatsen.”
Meer samenwerking
Daar is Peppelenbos druk mee bezig. Een van de thema’s die Peppelenbos onderzoekt, is hoe de veiligheid bij mkb-bedrijven verbeterd kan worden. Ze ziet duidelijk dat ook bij hen het belang ervan is doorgedrongen, alleen hebben zij niet dezelfde middelen als grote bouwers. “Kleinere bedrijven hebben geen HSE-afdeling of fulltime KAM-manager in dienst om het allemaal te regelen. Dus wij kijken naar hoe we ook het mkb kunnen helpen. Ze hebben vooral praktische tools nodig en niet meer regelgeving. Het moet juist makkelijker voor ze worden.”
Peppelenbos vindt net als Van Eck dat de bouw stappen aan het maken is. Het belang van veiligheid wordt steeds breder gedeeld in de keten en er wordt al meer informatie uitgewisseld over ongevallen en geleerde lessen. Dat komt vooral doordat ook de bedrijfstop het onderwerp hoger op de agenda heeft staan, ziet Peppelenbos. “Er is echt een wil om samen stappen te maken.”
Daar sluit Van Eck zich bij aan. Partijen praten over één leerplatform, één veiligheidsinstituut en één soort Bouwpas. De branche werkt veel meer samen. “Er wordt ook nagedacht over hoe de VCA (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers, red.) en de Veiligheidsladder samen kunnen gaan. We gaan van individuele oplossingen naar collectieve.”
Afname vakmanschap
Maar er zijn nog genoeg uitdagingen en aandachtspunten. Zo maakt Van Eck zich zorgen over de afname van het vakmanschap in de bouw, mede als gevolg van de vergrijzing. En door de personeelsschaarste werken bedrijven vaker met buitenlandse werknemers, die een taal- en cultuurbarrière hebben, vertelt Van Eck.
Daarnaast vindt de veiligheidsdirecteur dat de vakman ook niet genoeg wordt bevraagd. Na jaren kunnen er gewoontes insluipen die de veiligheid juist niet bevorderen. Of er wordt direct vertrouwd op het oordeel van een vakman. “We beproeven de basisvaardigheden van een vakman onvoldoende.”
Inhaalslag maken
Hij plaatst ook een kanttekening bij de manier waarop naar de veiligheidscultuur wordt gekeken. De afgelopen jaren is er hard gewerkt aan de houding en het gedrag van medewerkers, en aan de verantwoordelijkheid en het leiderschap binnen bedrijven. “Dat is met name de ‘zachte kant’ van veiligheid. Maar er mag juist meer focus komen op de procesveiligheid. Hoe doen we beheerst en veilig ons werk en wat hebben we daarvoor nodig?”
Meer nadenken aan de voorkant dus, vindt Van Eck. “Daar hebben we nog wel een inhaalslag te maken.”
Door:Petra Platschorre