‘Veiligheid’ hoort niet thuis bij veiligheidskundigen, maar op de werkvloer. Dat is de stellige overtuiging van Rob Kreté. De chemisch technoloog maakte tijdens zijn carrière als project- en procesmanager in de industrie een stevig incident mee, dat zijn kijk op het begrip veiligheid radicaal veranderde.
Rob Kreté is een man met een missie: veiligheid bij bedrijven terugbrengen op het niveau waar het thuishoort, namelijk de werkvloer. Want decennia ontwikkeling van proces- en arbeidsveiligheid in de (chemische) industrie hebben in zijn ogen geleid tot een devaluatie van het veiligheidsdenken. Hij bespreekt die missie in zijn boek ‘Veiligheid van binnenuit’ en licht die hier verder toe.
Verderop in dit artikel: Podcast Veiligheid van binnenuit: een interview met Rob Keté
Veiligheid veelal weggeorganiseerd van de werkvloer
Kreté zegt daarover: “Veiligheid is binnen veel organisaties weggeorganiseerd van de werkvloer en een zelfstandige, specialistische discipline geworden. Dat is niet logisch. Want zo ontstaat een kloof tussen degenen die adviseren en regels opstellen en de uitvoerenden in het arbeidsproces. Veiligheid is geen apart taakveld, maar moet volledig geïntegreerd zijn in elke schakel van de bedrijfsvoering. Werknemers in alle lagen van het bedrijf moeten op ieder moment het waarom en het hoe van veilig werken op het netvlies hebben. Omdat zij dat zélf belangrijk vinden, om ongelukken en letsel te voorkomen. Die intrinsiek gemotiveerde veiligheid van binnenuit werkt veel effectiever dan het opleggen van regels en procedures van bovenaf.”
Lees ook: Zo stimuleert u de motivatie voor veilig werken
Reeks incidenten en storingen in nieuwe chemische fabriek
Een visie die bij Kreté postvatte na zijn eigen praktijkervaringen. In 2013 was hij site manager van een nieuwgebouwde chemische fabriek. De kreeg al kort na de opening met een reeks incidenten en storingen te maken. “Ik dacht aanvankelijk dat het om kinderziektes ging. Ik had met mijn team een veiligheidsplan voor de nieuwe fabriek geschreven. En ik meende dat het personeel goed opgeleid en getraind was. Maar toch waren er voortdurend storingen en bleken veiligheidssystemen niet goed te functioneren.
Veiligheid is geen apart taakveld, maar moet volledig geïntegreerd zijn in elke schakel van de bedrijfsvoering
Onder druk van de directie werd de productie telkens weer opnieuw opgestart. Want die wilde gaan produceren om de klanten hun beloofde grondstoffen te leveren Totdat uit onderzoek bleek dat er tijdens een incident een grote hoeveelheid van een uiterst giftige stof uit de installatie was gelekt. Zonder dat we dat hadden opgemerkt. Toen besefte ik dat het probleem veel structureler was en de installatie gewoon niet goed was ontworpen. De fabriek kon simpelweg niet veilig functioneren en daarop heb ik hem stilgelegd.”
Tip: Download de GRATIS Whitepaper Ongewenst gedrag
Veiligheidsbeleid in de industrie te theoretisch van aard
Er volgde een zeer intensieve periode, met rechtszaken en zware gesprekken met zowel de directie als de veiligheidsregio en de omgevingsdienst. De conclusie was volgens Kreté dat onderdelen van de procesinstallatie opnieuw moesten worden ontworpen en aangepast. En dat het bovendien nodig was om een volledig nieuwe Hazard Analysis Operationability Study, kortweg HAZOP, uit te voeren. Uiteindelijk duurde het vijf maanden voordat de fabriek weer veilig kon worden opgestart, met alle economische schade van dien.
“De belangrijkste les die ik uit die praktijkervaring heb getrokken, is dat het veiligheidsbeleid in de industrie te theoretisch van aard is. Het bestaat vooral uit boeken met procedures en afvinklijstjes. Van die cultuur wilde ik af. De bewuste fabriek was een hoogrisicobedrijf dat viel onder de Brzo-regelgeving. Dan kan je geen genoegen nemen met een zes of zeven voor veiligheidsinspanningen. De risico’s in dergelijke bedrijven zijn dermate hoog dat je altijd voor een negen of tien moet gaan.
Lees ook: ISO 45003 biedt houvast bij aanpak psychosociale risico’s
Veiligheid voor elke bedrijfssituatie gericht ontwerpen
Betrokkenheid is de sleutel tot een van binnenuit gemotiveerde veiligheidscultuur
Standaard veiligheidsregels bestaan bij dergelijke bedrijven niet. Veiligheid moet voor elke bedrijfssituatie gericht worden ontworpen, moet volledig worden geïntegreerd in ieder aspect van de bedrijfsvoering en productie. Dat bereik je alleen als je iedere individuele werknemer, van lijnmanager tot operator en monteur, medeverantwoordelijk maakt voor veilig werken. Betrokkenheid is de sleutel tot een van binnenuit gemotiveerde veiligheidscultuur. Eigenlijk mag je niet eens spreken over een veiligheidscultuur. Want dan lijkt het alsof veiligheid iets is dat los staat van andere doelen in het bedrijf, maar dat is een illusie. Om dezelfde reden is het niet goed als een bedrijf zegt dat veiligheid de ‘eerste prioriteit’ is. Dan snap je het idee van geïntegreerde veiligheid niet. ”
Lees ook: Intrinsieke motivatie
Die geïntegreerde veiligheid is wel een uitdaging, beaamt Kreté. De traditionele visie van veel managers is dat veiligheid lastig is en veel geld kost. Maar met de juiste aanpak kun je volgens hem juist het tegendeel bereiken. “Geen enkel bedrijf verkoopt veiligheid als product. Maar het is wel een randvoorwaarde om überhaupt te kúnnen produceren en winst maken. Incidenten, ongelukken, letsel en verzuim kosten het bedrijf ook geld en veroorzaken imagoschade. Zeker als een bedrijf wegens falende veiligheid voor langere tijd stilligt.”
Rob Kreté: “Werknemers moeten de ruimte krijgen om fouten te maken en daarvan te leren.”
“Dat risico is te beperken door veiligheid slim te organiseren in de bedrijfsvoering. Leg de verantwoordelijkheid neer waar die hoort. Bij de leidinggevenden in de lijnorganisatie, bij de werknemers op de werkvloer. Maak ze medeverantwoordelijk en creëer betrokkenheid van elke werknemer bij zijn eigen werksituatie. Laat de mensen zelf meedenken en meebeslissen over vraagstukken die hun veiligheid op de werkvloer bevorderen.”
Lees ook: Psychologische veiligheid: wat moet je er mee?
Mensen op werkvloer maken verschil tussen veilig en onveilig
Maak werknemers medeverantwoordelijk en betrokken bij hun eigen werksituatie
Kreté benadrukt: het zijn de mensen op de werkvloer die het verschil kunnen maken tussen veilig en onveilig werken. Niet de veiligheidsexperts als de HSE-managers en de veiligheidskundigen. Die hebben wel een belangrijke rol: de individuele betrokkenheid faciliteren met hun kennis over risico’s en risicobeheersing. Het arbeidsproces en de bedrijfsvoering moeten zo zijn ingericht dat werknemers de ruimte te krijgen om hun eigen ideeën en voorstellen voor veilig werken in te brengen bij de leiding.
Lees ook: Ben je te lastig over schadelijke stoffen, lig je eruit
“Daar hoort ook de ruimte bij om fouten te maken en ervan te leren. Zonder dat daar direct grote gevolgen uit voortvloeien als bestraffing, degradatie of ontslag. Want niemand is perfect. En veiligheid creëer je ook door te leren van fouten. Het is mijn overtuiging dat dit van binnenuit gemotiveerde veilig werken veel effectiever is dan gedicteerde veiligheid op basis van regels, afvinklijstjes en sancties.
Lees ook: Sociale veiligheid? Maak dilemma’s bespreekbaar
Bedrijven die deze filosofie volgen, zullen merken dat ze in algemene zin beter presteren. Want betrokken en gemotiveerde medewerkers die zich medeverantwoordelijk voelen, presteren beter. Daardoor is effectiever en efficiënter produceren mogelijk en nemen de kosten van storingen en verzuim af. Op deze manier is veiligheid voor bedrijven geen last, maar een kracht.”
Podcast Veiligheid van binnenuit
In deze podcast legt Rob Kreté zijn visie uit en beschrijft hij hoe organisaties kunnen werken aan een veiligere werkomgeving. Zoals Rob zelf omschrijft: “Veiligheid van Binnenuit is geen nieuw managementsysteem, maar reikt inzichten aan hoe collectief en individueel de veiligheid op een hoger niveau kan worden gebracht en een kracht zal blijken te zijn in plaats van een lastig en kostbaar bedrijfsonderdeel”.
Betrokkenheid werkvloer kan niet zonder sociale veiligheid
Betrokkenheid en medeverantwoordelijkheid creëren op de werkvloer is volgens Kreté een bruggetje naar sociale en psychologische veiligheid binnen het bedrijf. Het een kan niet zonder het ander. Werknemers op alle organisatieniveaus medeverantwoordelijk maken, vraagt een stijl van leiderschap die hen daarvoor ook de ruimte geeft.
Lees ook: De kennis van werknemers over gevaren is jouw verantwoordelijkheid
Werknemers moeten zich onbelemmerd voelen om zaken te kunnen bespreken die beter kunnen
“Heel concreet houdt het in dat leidinggevenden mensen niet betuttelen met starre regels en sancties bij overtredingen. Belangrijk is dat mensen respect en waardering krijgen voor hun werk. En dat ze ten diepste voelen dat ze een essentiële bijdrage leveren aan een veilige werksituatie en een gezonde bedrijfsvoering. Dat moet ook tot uiting komen in hoe de leiding omgaat met meldingen over onvolkomenheden of onveilige werksituaties.”
Lees ook: Wat maakt van een baas een goede baas? Het begint bij een veilige werkomgeving
“Want iemand die een veiligheidsincident of een gevaarlijke situatie meldt en geen serieus antwoord krijgt of vervolgens door leidinggevenden of collega’s met de nek wordt aangekeken, meldt geen tweede keer. Hetzelfde geldt voor het opleggen van sancties bij relatief kleine overtredingen. Zo’n actie ondermijnt het draagvlak.
Je moet je als werknemer onbelemmerd voelen om zaken te kunnen bespreken die beter kunnen. Zonder innerlijke angst dat je daar op enige wijze op wordt afgerekend. Stimuleer met de juiste benadering dat mensen vanuit een eigen, innerlijk gevoelde overtuiging veilig wíllen werken. Willen is een sterkere kracht dan moeten.”
door: Rob Jastrzebski