door: Raymond van der Heide (Interpolis)

De gevolgen van een ongeluk op het werk kunnen desastreus zijn. Want naast het directe letsel voor de werknemer krijgt een werkgever ook te maken met allerlei indirecte kosten en risico’s. Een gesprek tussen risicodeskundige Raymond van der Heide en letselschade-expert Steven Stoops.

Een hand in de snijmachine, een val van dak of trap, een ongeluk tijdens een ritje naar een bouwplaats, het komt helaas nog al te vaak voor. En meestal is de werkgever dan aansprakelijk. Ook in situaties die je soms niet verwacht. Zoals de werkgever die zijn personeel meenam op een bedrijfsuitje naar de kartbaan: twee werknemers kregen ruzie, de een gooide per ongeluk een glas in het gezicht van de ander, met oogletsel tot gevolg.

Dit gebeurde buiten werktijd, dus de werkgever dacht niet aansprakelijk te zijn. Maar dat was hij wél. Want gaat het om een door een werkgever georganiseerd en betaald bedrijfsuitje, dan is er volgens de wet sprake van ‘een morele verplichting voor de medewerker om mee te gaan’. Dit ongeluk was daarmee ‘werkgerelateerd’ en dus was de werkgever volledig aansprakelijk.

Ruime zorgplicht voor werkgever

Wanneer ben je als werkgever aansprakelijk voor de geleden schade? Ik praat erover met Steven Stoops, letselschadespecialist van Achmea Personenschade.

Zodra een werknemer kan bewijzen dat hij schade heeft geleden die samenhangt met uitoefening van zijn werk, dan is de werkgever in principe aansprakelijk, vertelt Stoops: “Tenzij je als werkgever kan aantonen dat je aan je zorgplicht hebt voldaan. En pas op, die zorgplicht is ruim, is bijvoorbeeld niet beperkt tot de eigen werkplek van een werknemer.”

Zo is de werkgever verplicht de ruimtes en gereedschappen waarin of waarmee men werkt, zó in te richten en te onderhouden dat werknemers geen schade lijden tijdens het werk. “Tel daarbij op dat we in een tijd leven waarin mensen steeds makkelijker een schade claimen, en duidelijk is dat je als werkgever continu moet blijven opletten.”

Blijf veiligheidsinstructies geven

Een bedrijfsongeval kan worden veroorzaakt omdat de werkgever onvoldoende veiligheidsmaatregelen heeft genomen om werknemers tegen gevaar op het werk te beschermen. Of er onvoldoende op heeft toegezien dat de werknemers de veiligheidsvoorschriften ook daadwerkelijk naleven.

Stoops: “Zo moet je materialen en gereedschappen goed onderhouden, afschermen en beveiligen. En je moet werknemers veiligheidsinstructies blijven geven over het gebruik ervan. Je bent niet aansprakelijk als je kunt aantonen dat je voldoende zorg hebt besteed aan de veiligheid van je werknemers.”

Maar ja, hoe bewijs je dat dan? Dat kan door niet alleen instructie-bijeenkomsten te organiseren, maar daarbij ook nauwkeurig vast te leggen dat werknemers daarbij aanwezig zijn geweest, legt Stoops uit: “Laat werknemers vooraf en achteraf tekenen voor aanwezigheid en kennisname bij zo’n bijeenkomst. Geef met pictogrammen aan op welke plaatsen in een fabriek beschermbrillen en oordoppen verplicht zijn. Wijs mensen daar geregeld op, en leg vast dat je dat daadwerkelijk hebt gedaan.”

Ervaren werknemers minder alert

Een werkgever is niet aansprakelijk als vaststaat dat letselschade het resultaat is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer. Komt een geschil voor de rechter, dan weegt die altijd mee dat een werknemer op basis van zijn ervaring ook zelf risico’s moet inschatten en de nodige maatregelen moet nemen.

Stoops: “En juist routine en ervaring zorgen relatief vaak voor ongelukken omdat werknemers juist dan minder alert zijn. Maar let op: de wetgever gaat ervan uit dat de werkgever dit weet. En er dus bovenop had moeten zitten dat ook zijn geroutineerde krachten de veiligheidsvoorschriften blijven volgen.”

Altijd melden bij Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Als een werknemer blijvend letsel (amputatie, blindheid, chronische lichamelijke of traumatische klachten) oploopt bij of door het werk (of er sprake is van ziekenhuisopname), dan moet de werkgever dit bedrijfsongeval direct melden bij de Inspectie SZW. Doe je dat niet, dan riskeer je een boete van maximaal 4.500 euro. De Inspectie SZW kan besluiten om een onderzoek in te stellen.

Gevolg? Een boete, een proces-verbaal of zelfs een gang naar de rechter. Vergeet ook niet dat de werknemer ook zélf naar de Arbeidsinspectie kan stappen, gewapend met foto’s van de plek van het ongeval en verklaringen van getuigen.

Pas op voor schijnveiligheid

In fabrieken werken werknemers vaak met persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals helmen en stofmaskers. Op zich logisch, maar vaak werken die beschermingsmiddelen belemmerend. Je ziet of hoort minder en kunt je minder makkelijk bewegen. Bovendien kan je door een teveel aan beschermingsmiddelen een sfeer van schijnveiligheid creëren waardoor mensen zich onvoorzichtiger gaan gedragen.

Letselschade kan aanzienlijk zijn

Werkgevers zijn al ruim twintig jaar vanuit de Arbowet verplicht om een risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) op te stellen. Die moet bijdragen aan een beter risicobewustzijn en concreet aan onder meer goede, veilige werkplekken. De praktijk?

“Die RI&E leeft niet echt. Of men heeft ‘m wel, maar checkt niet periodiek. Gevaarlijk, want met letselschade kan een werknemer zó een paar maanden thuis zitten.”

Werkgevers moeten goed bedenken dat de kosten door een ongeval fors kunnen zijn. Een zieke werknemer moet worden doorbetaald, maar ondertussen is het ook zaak dat er vervanging wordt geregeld. Daarnaast is er het risico van reputatieschade en een fikse boete van de Inspectie SZW.

Stoops: “Veilig werken is een gedeelde verantwoordelijkheid tussen werknemer en werkgever. Maar als het gaat om aansprakelijkheid voor letselschade, kijkt de rechter vooral kritisch naar de werkgever. Die kiest bij grensgevallen steeds vaker de kant van de werknemer. Als je als werkgever niet kunt hard maken dat je er alles aan hebt gedaan om de veiligheid van je werknemers te waarborgen, sta je heel zwak.“

In een reeks bijdragen laat risico-expert Raymond van der Heide van Interpolis bedrijven zien hoe ze doordacht kunnen omgaan met risico’s. Interpolis is partnerexpert van Business Insider Nederland.