overgenomen van:arbo-online.nl
Gedrag wordt geschreven door hersenen. ‘Breinbrekend’ onderzoek geeft soms letterlijk antwoord op vragen als: hoe haalt iemand het in zijn hoofd om laswerk uit te voeren zonder oog- en oorbescherming?
Dankzij moderne meettechnieken als EEG, PET en MRI is het begrip van hoe hersenen werken en gedrag aansturen exponentieel gegroeid. Dit zet wat we denken te weten over gedrag in een ander perspectief.
Onbewuste aansturing zorgt dat we meerdere dingen parallel kunnen doen
Slechts 40 bits/seconde is de bandbreedte van ons bewustzijn. Hierdoor kunnen we slechts met één item tegelijk bewust bezig zijn en moeten we schakelen van het ene naar het andere. Op grond van deze controlemodus kunnen we niet efficiënt en doeltreffend handelen. Hiervoor is onbewuste aansturing noodzakelijk. Die stelt ons in staat om meerdere dingen parallel aan elkaar te doen met minder inspanning en meer accuratesse, ook in het veiligheidsdomein.
Onbewuste voorbereidingsprocessen van het brein: de bereidheidspotentiaal
Wat we automatisch of onbewust doen, wordt voorbereid in ons brein. Het gaat om een verandering in het elektrische spanningsveld van de hersenen dat codeert voor de opbouw van bereidheid of gereedheid om een handeling te stellen. De ontdekkers van dit fenomeen, wetenschappers Kornhuber en Deecke, gaven deze onbewuste voorbereidingsprocessen een naam: de bereidheidspotentiaal. Neurofysioloog Libet onderzocht of bij bewuste handelingen de bewust genomen beslissing samenvalt met de start van deze bereidheidspotentiaal. Gek genoeg bleek van niet. Het bewuste brein zit niet aan het stuur van bewust gedrag. Deze eer valt te beurt aan onbewuste processen.
Verleg de focus naar programmering van het onbewuste brein
Veel van wat we doen vergt onbewuste aansturing. Bewust gedrag begint ook onbewust. Op de werkplek blijven we maar inzoomen op bewust veilig handelen: ‘Bezint eer ge begint.’ Dit vraagt om een drastische ommezwaai die focust op programmering van het onbewuste brein. Zodat we bij alles wat we doen automatisch een duidelijke en zelfs opdringerige tendens of impuls ervaren om dat veilig te doen. Dit onbewuste proces noem ik de ‘bereidheidspotentiaal veilig werken’.
Hoe creëren en onderhouden we een ‘bereidheidspotentiaal veilig werken’?
Hoe is de bereidheidspotentiaal veilig werken als een krachtig en continu draaiend softwareprogramma in ons brein te initiëren en onderhouden? Door hem het resultaat te laten zijn van permanente en consequente blootstelling aan vooral informele veiligheidsprikkels, uit authentiek fysiek en mentaal voorbeeldgedrag op dit gebied, uit een voelbare grondstroom die kort en consequent op de veiligheidsbal speelt en op een natuurlijke manier het juiste gedrag en de juiste mensen op de juiste plaatsen selecteert.
Helaas, ongevallenvrij werken leidt niet tot een dopaminefeestje
Dit werkt bij de bereidheidspotentiaal ‘presteren’. Die zit bij vrijwel iedereen heel sterk ingebakken. Niet door er bewust voor te kiezen, maar als resultaat van enkele merkwaardige, onbewuste processen. Werkt dat ook zo bij iets als veilig gedrag? Ervaren we iets als een prestatie of succes, dan zorgt de neurotransmitter dopamine ervoor dat de neuronenbanen naar dat succesvolle prestatiegedrag diep in ons brein raken ingeslepen. Helaas is ongevallenvrij werken geen opvallend resultaat of succes en het dopaminefeestje daardoor lang niet zo intens.Bovendien ervaren we veiligheidseisen vaak juist als een rem op prestatiedrang.
> Zijn de bereidheidspotentialen ‘presteren’ en ‘veiligheid’ te integreren in één ‘bereidheidspotentiaal veilig presteren’? Lees het in ‘Van hersenscan naar beleid’ van Erik Deblonde in Vakblad Arbo 7/8-2016.
> TIP: Aan de slag met gedrag? Zet de Praktijkdag Gedrag beïnvloeden alvast in uw agenda: 22 november 2016, in het midden van het land.