DEN HELDER – Hoe vertel je ouders dat hun kind is omgekomen bij een verkeersongeval? Hoe vertel je de rest van een gezin dat vader of moeder door een fatale speling van het lot niet meer thuis komt? Hoe vertel je een echtgenote dat haar man zich van het leven heeft beroofd? Hoe verwerk je zelf dat iemand zich door het hoofd heeft geschoten en het bloed van het plafond druipt? Hoe verwerk je dat je kinderlichaampjes uit een verwrongen autowrak hebt moeten halen, om – soms tegen beter weten in – te kijken of hun jonge levens nog gered kunnen worden? Allemaal zaken waar politieagenten en andere hulpverleners in de dagelijkse praktijk mee te maken krijgen. En waar ze een posttraumatische stressstoornis (PTSS) bij kunnen oplopen.
De Nieuwedieper Arie Hermans is een van die dienders die PTSS heeft opgelopen. Hij heeft dagelijks nachtmerries en angstaanvallen. Nu en dan denkt hij er over om uit het leven te stappen. Straks krijgt hij een buddyhond, wat hem meer stabiliteit moet geven gedurende de dag en die hem wakker maakt als hij weer eens zijn nachtmerries heeft. De hond moet hem helpen zijn leven weer op de rit te krijgen en zijn trauma te verwerken. Hermans – en enkele andere lotgenoten met hem – is niet tevreden over hoe de politie met hem is omgegaan. Inmiddels is hij honderd procent afgekeurd maar toen in 2007 PTSS bij hem werd vastgesteld, moest hij knokken voor zijn recht, zo ervoer hij het.
Beroepsziekte
,,Het klopt dat we met de vorming van de nationale politie op 1 januari 2013 op dit gebied moesten puinruimen’’, zegt commissaris Jos Tonino. Hij is adviseur van de korpsleiding op het gebied van de aanpak van PTSS en praat erover in algemene zin. ,,De zesentwintig verschillende korpsen hadden daarvoor een zelfstandig beleid. Dat kon ook omdat ze zelfstandige bestuurorganen waren. Sommige korpsen deden het geweldig, maar andere een stuk minder. De vorming van de nationale politie was een kans om nu eenduidig beleid op te stellen voor wat inmiddels een erkende beroepsziekte is. De politie heeft een zorgplicht voor medewerkers en oud-medewerkers die werkgerelateerde PTSS hebben opgelopen. Dat PTSS erkend is als beroepsziekte heeft voor die medewerkers en oud-medewerkers rechtspositioneel belangrijke voordelen. Loonkortingen worden teruggebracht, uitkeringen aangevuld. In 2013 lagen er 320 PTSS-dossiers op tafel, die voor 1 januari van dit jaar moesten worden afgehandeld. Die zijn nu ook afgerond. En in sommige gevallen heeft dat pijn gedaan. Niet alleen bij de mensen die het hebben opgelopen, maar ook bij sommige korpsen, die moesten erkennen dat niet alles even goed is gegaan in het verleden.’’
Bespreekbaar
Tonino wil nu dat PTSS in alle lagen van het korps bespreekbaar wordt. ,,Maandelijks worden er tien tot twaalf gevallen van PTSS bij collega’s gemeld. Dat betekent dat we een aanwas hebben van 120 tot 130 PTSS-gevallen per jaar. We moeten niet angstig zijn om dat te melden. Het vak van politieagent, zeker die in de frontline bij de noodhulp, is een ’hoog risico beroep’. En PTSS is een beroepsziekte, daar moeten we veel opener in zijn. Speciale teams als arrestatieteams en bij de zedenafdeling hebben al een jaarlijkse psychologische test. Ook bij de noodhulp moet er meer oog voor zijn. Het moet normaal zijn om erover te praten. Het mag niet zo zijn dat onze mensen bijvoorbeeld uit angst om carrièrekansen te verspelen het niet durven te vertellen. Het is net als een motorrijder die last van zijn knie of enkel heeft. Daar zeggen we tegen dat hij maar even een foto moet laten maken. Zo zou het ook bij psychische klachten moeten zijn: laat maar even een ’foto’ maken van je hoofd door de psycholoog. Deskundigen stellen immers dat 95 procent van de PTSS-gevallen bij de juiste behandeling ook weer terug kunnen keren in het werkproces. En misschien niet altijd weer gelijk op dezelfde plek, maar we hebben zoveel posities en mogelijkheden binnen de politie, daar is altijd wel wat op te vinden.’’
Debriefen
Tonino wil dat er binnen het politiekorps nog meer aandacht komt voor gesprekken na gebeurtenissen. ,,We sturen onze mensen pas op pad nadat ze een goede briefing hebben gehad. Het debriefen zou nog beter kunnen. Meer tijd nemen.’’
Daarnaast vindt de commissaris het essentieel dat er zoveel mogelijk met vaste teams wordt gewerkt. ,,De collega’s zijn vaak degenen die de signalen oppikken. Teams die elkaar kennen is daarvoor een vereiste, al kan dat wel eens botsen met de efficiency, wat een van de redenen is geweest om tot een nationale politie te komen. Maar daar moet bij de planning goed naar gekeken worden. ’’
Politie breidt zorg voor agenten met PTSS uit
Politiemedewerkers krijgen dagelijks te maken met ernstige incidenten die in sommige gevallen psychisch een diepe wond kunnen slaan en zoveel stress oproepen, dat hun dagelijks leven ernstig wordt verstoord.
Sinds 2015 zijn er ruim duizend politiemedewerkers, bij wie PTSS als beroepsgerelateerde ziekte is erkend. Deze mensen hebben zich bij het meldpunt gemeld met een medische indicatie.
Met negenhonderd politiemedewerkers is intussen overeenstemming bereikt over een schadevergoeding. Met honderd is de politie er nog niet uit. Zij houden de werkgever verantwoordelijk voor wat de politie restschade noemt.
Het gaat dan om kosten die agenten moeten maken omdat ze door PTSS bepaalde werkzaamheden in de privésfeer niet meer zelf kunnen doen. In 2016 heeft de politie 13,8 miljoen uitgekeerd aan collega’s met stressstoornissen.
Vakbond stapt naar inspectie om gebrek aan training politie
Politiebond ACP wil dat de Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie) onderzoek gaat doen naar de training van de politie. Volgens een enquête onder 350 leden van de bond vindt 60 procent van de agenten dat ze te weinig training krijgen.
In de cao van de politie is afgesproken dat agenten 42 uur per jaar les krijgen om hun vaardigheden op peil te houden, maar dat wordt bij lange na niet gehaald, zegt de ACP.
"Als een agent door gebrek aan training een fout maakt bij bijvoorbeeld een arrestatie, dan staan de kranten er vol mee", zegt Gerrit van de Kamp van de vakbond. "We hebben de inspectie gevraagd om de zaak diep te onderzoeken, te handhaven en boetes op te leggen."
Van de Kamp noemt het niveau van de trainingen goed, maar hij ziet dat het tijdgebrek zijn tol eist. "We merken dat er vaak haast wordt gemaakt, en dat gaat weleens ten koste van de kwaliteit."
Bekend probleem
Er wordt al langer geklaagd over gebrekkige training bij de politie. Zo zouden de rijvaardigheidstrainingen niet op orde zijn en in december vorig jaar werd al aan de bel getrokken over het aantal trainingsuren.
De korpsleiding zegt in een schriftelijke reactie dat er een actieplan is opgesteld om "op termijn" het aantal trainingsuren gelijk te trekken met de afspraken uit de cao. "De politie zet alles op alles om deze ingrijpende en arbeidsintensieve aanpassingen voor het einde van dit jaar rond te krijgen. Het gaat echter naar alle waarschijnlijkheid meer tijd kosten om dit in volle omvang en naar tevredenheid van alle betrokkenen te bereiken."