Hoe ver moet je gaan met het veilig maken van een machine? Wat is acceptabel? Een best lastig te beantwoorden vraag.
Het antwoord verschilt van geval tot geval en kan niet in één keer worden gegeven. Dat is aan de ene kant de kracht van het vakgebied machineveiligheid en aan de andere kant iets dat door iedereen die met dit vakgebied te maken heeft als lastig wordt ervaren.
ALARP
De Engelsen hebben er een term voor bedacht. As Low As Reasonably Practicable. Zo laag als dat het praktisch mogelijk is. Klinkt mooi, maar wat betekent dit nu in de praktijk? Het houdt in dat geen twee risico's hetzelfde zijn en dat de oplossingen, ook al lijken de risico's op elkaar, volkomen verschillend kunnen en mogen zijn. Lastig? In principe betekent dit dat elke oplossing een goede oplossing is, mits er rekening wordt gehouden met een aantal eisen.
In de geest van machineveiligheid
In het denken rondom machineveiligheid is het altijd van belang dat er wordt gezocht naar manieren om risico's zoveel mogelijk te elimineren en als dat niet lukt te beperken. (1. bron, 2. collectieve maatregelen, 3. organisatorische maatregelen). Het mag duidelijk zijn dat bij een bestaande installatie over het algemeen de tweede stap wordt toegepast en bij het bouwen van een nieuwe machine kan er gemakkelijker aan de bron worden aangepakt. Een risico weg redeneren in de gebruiksaanwijzing is duidelijk niet in de geest van…
ALARP II
Hoe weet iemand nu of de oplossing de 'beste' oplossing is? Helaas wordt dat pas bekend op het moment dat de machine wordt afgedankt aan het einde van de levenscyclus. Dan is bekend of er ongevallen zijn ontstaan tijdens het leven, of helemaal niet. Helaas is dat in veel gevallen niet alleen maar afhankelijk van de machine maar ook vaak van de gebruiker. Het gedrag bepaalt deels de veiligheid. Op gedrag wordt verder niet ingegaan, dit is uiteraard belangrijk, maar in eerste instantie bepaalt de ontwerper de basisveiligheid van de machine. Gedrag valt immers onder de 3e stap van de reductievolgorde. Denk aan een auto: deze kan van alle toeters en bellen zijn voorzien, maar als de bestuurder besluit om met 140 km per uur door een woonwijk te rijden, waar is dan de veiligheid?!)
Wanneer onveiligheid wordt weggenomen bij de bron (stap 1) wordt maximale veiligheid bereikt. Maar let ook op het volgende: er kan een een nieuw gevaar ontstaan doordat de bron wordt weggenomen en een een ander soort gevaar wordt geintroduceerd. Dit is overigens bij elke manier van reduceren een reëel punt.
Stel, we willen bijvoorbeeld een drukpers beveiligen omdat we bekneld kunnen raken met vingers. Ervan uitgaande dat er een lage kracht is en de verwonding daardoor licht, willen we deze voorzien van een snelsluitende deur. Nu kan het gebeuren dat de deur dusdanig snel functioneert dat wanneer daar een vinger onder klem zit, de vinger wordt gebroken. Het middel is nu erger dan de kwaal!
ALARP houdt in dat het risico op een reële manier wordt weggenomen in verhouding tot
– de kosten (deze hoeven niet disproportioneel te zijn ten opzichte van het gevaar),
– de werkbaarheid (een slot op een machine maakt de situatie nu eenmaal veilig)
– de hoogte van een risico (een laag risico kan misschien met waarschuwingen worden gereduceerd en een hoog risico zal met bijvoorbeeld een bronwijziging moeten worden aangepakt.
Conclusie
Veiligheid begint bij de ontwerper van de machine. Deze bepaalt door middel van afwegingen (werkbaarheid, hoogte risico en kosten) welke maatregel voor welk risico moet worden ingezet. Elke maatregel is in de basis dus de juiste op het moment dat deze drie facetten tegen elkaar worden afgewogen. Let echter wel op de eisen bij een nieuwe machine. De Machinerichtlijn stelt voor een aantal facetten vaste eisen op. Belangrijk is dat die eisen worden meegenomen. De richtlijn laat echter wel ruimte om te zoeken naar de juiste oplossing voor de situatie. Door het vastleggen van de keuze waarbij gestart wordt met de risicoanalyse ontstaat een gefundeerd besluit en degelijke bewijslast.